Badanie polegało na analizie kamienia nazębnego, który zachował się na zębach neandertalczyków żyjących w Europie do ok. 40 tys. lat temu. Kamień to płytka nazębna – efekt działalności bakterii, który następnie uległ procesowi mineralizacji.

"Kiedy tworzy się kamień nazębny, pozostają w nim uwięzione bakterie, ale również fragmenty organizmów komórkowych, które były spożywane. Daje to możliwość rekonstrukcji diety na podstawie zachowanych fragmentów DNA" - opowiada PAP członek zespołu, który przeprowadził badania, dr hab. Arkadiusz Sołtysiak z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Artykuł na ten temat ukazał się właśnie w "Nature".

Analizy DNA wykonał międzynarodowy zespół naukowców pod kierunkiem prof. Alana Coopera z Australian Centre for Ancient DNA na Uniwersytecie w Adelaide.

Z badań wynika, że flora bakteryjna jamy ustnej neandertalczyków była dość podobna do flory mezolitycznych łowców-zbieraczy, ale inna niż flora społeczności rolniczych (które pojawiły się dopiero ok. 10 tys lat temu).

"Udało się również zrekonstruować niemal kompletny genom kopalnej baterii sprzed niemal 50 tys. lat" - dodaje Sołtysiak.

Zespół prof. Alana Coopera postanowił również zbadać skład kamienia nazębnego od kątem obecności tkanek organizmów komórkowych. Naukowcom udało się wyróżnić DNA produktów, jakie jedli neandertalczycy. Próbki pozyskano z zębów neandertalczyków pochodzących ze stanowisk we Włoszech, Belgii i Hiszpanii.

"Okazało się, że dieta neandertalczyków była dość zmienna w zależności od tego, z którego zakątka Europy pochodzili" - mówi Sołtysiak.

W próbkach pochodzących z hiszpańskiej jaskini El Sidrón naukowcy nie znaleźli śladów spożycia mięsa, a jedynie pozostałości diety bogatej w różne rośliny - w tym mech, orzeszki piniowe, korę i grzyby. Z analiz wynika nawet, że część z tych posiłków mogła być gotowana. Naukowcy długo uważali, że neandertalczycy byli wielkimi miłośnikami mięsa. Badana grupa okazała się jednak jaroszami.

Tymczasem z próbek pobranych z zębów neandertalczyków w Belgii wynika coś zupełnie innego: że jedli mięso nosorożców włochatych i dzikich owiec.

"Jeszcze dekadę temu naukowcy uważali, że dieta neandertalczyków była podobna do diety Eskimosów i oparta głównie na mięsie. Tymczasem obraz ten jest zdecydowanie bardziej złożony. Neandertalczycy w zależności od miejsca, w którym żyli, korzystali z innych źródeł pożywienia" - skomentował polski naukowiec.

Neandertalczycy stosowali również naturalne leki. Dowody na to znaleziono w próbkach pochodzących z Hiszpanii. Jeden z osobników miał ropień, którego ślad do dziś widoczny jest na fragmencie szczęki. Z analizy bakterii zachowanych w kamieniu nazębnym wynika natomiast, że osobnik ten miał poważne problemy związane z układem pokarmowym. Zapewne - aby sobie ulżyć - wykorzystywał korę topoli, która zawiera naturalną substancję przeciwbólową w postaci kwasu salicylowego (aktywnego składniku aspiryny). Naukowcy wykryli też naturalny antybiotyk: pleśń Penicillium. Co ciekawe - nie wykryto go w próbkach z zębów należących do innych osobników z tego samego miejsca.

"Wygląda na to, że neandertalczycy posiadali wiedzę na temat medycznych roślin i ich różnorodnych właściwości przeciwzapalnych i przeciwbólowych" - stwierdził prof. Cooper. Zwrócił też uwagę na zastosowanie naturalnego antybiotyku na 40 tys. lat przed opracowaniem penicyliny.

"Nasze ustalenia kontrastują z dość uproszczonym, obecnym w powszechnej świadomości poglądem na temat neandertalczyków" - dodał Cooper.

Neandertalczycy - żyjący w plejstocenie od Półwyspu Iberyjskiego po Środkową Azję - byli bliskimi krewnymi Homo sapiens. Pojawili się około 400 tys. lat temu, a ok. 40 tys. lat temu zostali zastąpieni przez Homo sapiens o współczesnej morfologii. Kilka lat temu genetycy pokazali, że pochodzący z Afryki ludzie o współczesnej morfologii krzyżowali się z neandertalczykami.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

szz/ zan/