Ospa prawdziwa (Variola vera) to jedna z najgroźniejszych chorób w dziejach ludzkości – umierała około jedna trzecia zakażonych, a w przypadku niektórych postaci choroby – nawet 95 proc.

Dotychczas ospę uważano za chorobę towarzysząca człowiekowi od tysiącleci. Jednak eksperci opierali się na opisach objawów takich jak plamkowo-grudkowa wysypka, które mogą być mylone z innymi chorobami – zwłaszcza ospą wietrzną czy odrą. Na przykład mumie egipskie sprzed 3-4 tys. lat wydawały się nosić ślady ospy.

Międzynarodowy zespół zsekwencjonował najstarszy znany genom wirusa ospy pochodzącego ze szczątków dziecka pochowanego w krypcie kościoła w Wilnie (Litwa).

Badania przeprowadzone metodą węgla radioaktywnego C14 wykazały, że dziecko zmarło około roku 1650, gdy ospa była w Europie częstą chorobą, a dzięki podbojom i kolonizacji rozprzestrzeniła się na całym świecie.

Badanie mumii z Wilna pozwoliło badaczom „skalibrować zegar ewolucji", a następnie porównać sekwencję znalezionego wirusa z późniejszymi próbkami. Okazało się, że ewolucyjna historia wirusa ospy liczy sobie zaledwie kilkaset lat, a nie kilka tysięcy. Większa część procesu ewolucji wirusa ospy miała miejsce po roku 1796, gdy pojawiła się szczepionka.

Nie jest jednak możliwe określenie, skąd wzięła się ospa (być może ludzie zakazili się nią od zwierząt), jaki był przodek powodującego ją wirusa ani też kiedy po raz pierwszy pojawiła się u ludzi.

Przełomem w walce z ospą było opracowanie szczepionki przez Edwarda Jennera w roku 1796. Dzięki szczepieniom choroba stała się znacznie mniej groźna i zaczęła zanikać.

Ostatni znany przypadek ospy odnotowano w roku 1977 w Somalii. W roku 1980 została oficjalnie uznana za eradykowaną – to jedyna jak dotąd choroba, która udało się eradykować dzięki szczepionkom.

Próbki żywego wirusa przechowywane są wciąż w dwóch odpowiednio zabezpieczonych laboratoriach – w USA (Atlanta) i Rosji (Moskwa). (PAP)

pmw/ mrt/