Szczątki ssaka sprzed 125 mln lat, z nieznanego dotychczas gatunku, odkryto w Hiszpanii. Znalezisko jest o ponad 60 mln lat starsze od dotychczasowych, rekordowo starych szczątków ssaka z zachowanymi strukturami sierści czy organami wewnętrznymi.

Znalezisko nazwano Spinolestes xenarthrosus. Jest to okaz, który uległ fosylizacji w warunkach sprzyjających zachowaniu detali budowy i tkanek miękkich. Szczegółowe oględziny pozwoliły stwierdzić, jak mogły wyglądać jego sierść okrywowa, podszerstek, drobne kolce przypominające kolce jeża. Zachowały się nawet ślady wskazujące na grzybicę.

Świetnie zachowana skamieniałość zawiera też płatek ucha, tkanki miękkie wątroby, płuc i przepony, a także struktury z keratyny - związku budującego włosy i paznokcie, przypominające płytki na skórze dzisiejszych pancerników czy łuskowców.

Mikroskopijne struktury związane z sierścią i kolcami u Spinolestes to najstarszy znany przykład takich tworów w ewolucyjnej historii ssaków - zaznaczają w publikacji naukowcy z Universidad Autonoma Madrid, Universitat Bonn i University of Chicago.

"Spinolestes to wyjątkowe znalezisko. Niesamowicie jest widzieć niemal idealnie zachowaną skórę i sierść - skamieniałe, w mikroskopijnych szczegółach, w tak starym znalezisku" - zaznacza jeden z autorów badania, Zhe-Xi Luo z University of Chicago. - Ten pluszak z okresu kredy reprezentuje całe strukturalne bogactwo i różnorodności typowe dla skóry i sierści współczesnych ssaków".

W miejscu dzisiejszego kamieniołomu Las Hoyas w środkowo wschodniej części Hiszpanii (skąd pochodzi znalezisko) sk. 125 mln lat temu (w okresie wczesnej kredy) znajdowało się bujne mokradła, tętniące życiem. Paleontolodzy badają to stanowisko od 1985 r. Trafili tam na setki skamieniałości, m.in. ptaków i dinozaurów. Pierwszego skamieniałego ssaka odkryli w 2011 r.

Żyjący w okresie kredy Spinolestes xenarthrosus należał do wymarłej linii wczesnych ssaków nazywanych trykonodontami. Miał ok. 24 cm długości i mógł ważyć tyle, co młody szczur (ok. 50-70 g). Jego zęby i budowa szkieletu wskazują na naziemny tryb życia i na to, że zwierzę prawdopodobnie żywiło się owadami.

Tkanki miękkie, w których zachowały się struktury rozpoznawalne pod mikroskopem, utrwalił wyjątkowy proces fosylizacji. Mieszki i cebulki włosowe, a także skład poszczególnych trzonów włosa, można było zbadać dzięki wykorzystaniu skaningowego mikroskopu elektronowego.

Spinolestes miał sierść podobną do sierści ssaków, jakie znamy. Z każdego mieszka wyrastało po kilka włosków, a na grzbiecie rosły mu małe kolce o średnicy wynoszącej około jednej dziesiątej milimetra, podobne do kolców współczesnych jeży czy afrykańskich kolcomyszy. Kolce powstały prawdopodobnie ze złączenia się włókien w mieszkach włosowych na bardzo wczesnym etapie rozwoju osobnika. Badacze zidentyfikowali nawet włosy zmienione najprawdopodobniej pod wpływem infekcji grzybiczej, popularnej wśród dzisiejszych zwierząt.

Spinolestes to pierwszy przykład ssaka mezozoicznego, u którego utrwaliły się również tkanki miękkie z wnętrza ciała. W obrębie płuc naukowcy zaobserwowali np. mikroskopijne struktury oskrzelikowe, a w miejscu wątroby - struktury bogate w żelazo.

Spinolestes miał dodatkowe "przeguby" pomiędzy kręgami, dzięki którym jego kręgosłup zyskiwał dużą giętkość. Autorzy badania spekulują, że może to świadczyć o stylu jego życia.

Wymieniają przy tym współcześnie żyjącego ssaka z rodziny ryjówkowatych, heroska zbrojnego, którego kręgosłup o podobnej budowie pomaga przesuwać gałęzie czy suche liście palm podczas poszukiwania owadów. "Widząc tak złożone struktury i zróżnicowane cechy budowy w obrębie tej skamieniałości zyskujemy niezbite dowody, że część cech ważnych dla ssaków była już dobrze utrwalona ok. 125 mln lat temu, w epoce dinozaurów" - mówi Luo. (PAP)

zan/ krf/