Książka powstała przypadkiem. Dziennikarz Bill Moyers przygotowywał kilkuodcinkowy serial telewizyjny, w którym występował Campbell. Okazało się, że olbrzymią część pozyskanego materiału należy wyciąć. Nigdy nie ujrzałby światła dziennego. Dlatego narodził się pomysł opublikowania rozmów drukiem.

Prof. Joseph Campbell (1904–1987) od wczesnej młodości zafascynowany był amerykańskimi kulturami Indian. Istotną rolę w jego życiorysie odegrały wizyty w Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej, gdzie już w dzieciństwie poświęcił sporo czasu na zgłębianie zagadek jego kolekcji – głównie totemów i masek.

Na studiach na Uniwersytecie w Columbii zajął się analizowaniem średniowiecznej literatury. Naukę kontynuował w Paryżu i w Niemczech. W Europie poznał dzieła i prace wybitnych artystów, pisarzy i filozofów – Tomasza Manna, Pabla Picassa, Zygmunta Freuda, Carla Junga, Jamesa Joyca, Paula Klee.

Doświadczenia ze Starego Kontynentu zainspirowały młodego naukowca do postawienia tezy, że wszystkie mity są wytworem ludzkiej psychiki, i że są twórczymi przejawami uniwersalnej potrzeby wszystkich ludzi do wyjaśnienia prawideł rządzących światem. Po powrocie do USA dużo podróżował. Wreszcie od 1934 roku podjął pracę w Lawrence College, gdzie pozostał 38 lat. W międzyczasie zaangażowany był w różnorodne projekty, m.in. w tłumaczenie świętych ksiąg z Indii czy przygotowywanie opracowań dotyczących Indian Ameryki.

Jednak sławę i uznane Campbellowi przyniosła dopiero książka „Bohater o tysiącu twarzy” (1949), wydana również w Polsce (1997). Dowodził w niej istnienia „monomitu”, czyli uniwersalnego wzoru opowieści o archetypowych bohaterach we wszystkich kulturach, w zasadzie we wszystkich epokach, tyle że za pośrednictwem różnych środków.

Od tego momentu opublikował szereg książek i artykułów. Jednak jego siła oddziaływania i perswazji była najsilniejsza w czasie publicznych wystąpień i odczytów. Tłumnie zgromadzeni słuchacze doceniali olbrzymią erudycję naukowca. Po 1972 roku, kiedy przeszedł na emeryturę, na której poświęcił się pisaniu, dwa miesiące w ciągu każdego roku przeznaczał na publiczne odczyty, które cieszyły się niesłabnącym powodzeniem.

W 1985 roku z rąk Jamesa Hillmana – amerykańskiego psychologa otrzymał nagrodę National Arts Club Gold Medal of Honor in Literature. Hillman w czasie swojego przemówienia zaznaczył: „Nikt w naszym stuleciu – ani Freud, ani Tomasz Mann, ani Levi-Staruss nie wniósł tyle mitycznego sensu świata i jego odwiecznych postaci do naszej codziennej świadomości.” Nawet tygodnik „Newsweek\" odnotował jego śmierć: „Campbell stał się jednym z najbardziej niezwykłych amerykańskich intelektualistów – poważny myśliciel, którego ukochała kultura popularna.”

Campbell zmarł nagle w 1987 roku. Serial, dzięki któremu powstała również książka „Potęga mitu”, był gotowy dla widzów dopiero w 1988 roku. Publikacja nie rości sobie aspiracji naukowych. W dużej mierze jest to zapis biografii wybitnego badacza. To często luźny dialog, w czasie którego antropolog dzieli się nie tylko swoją niezwykłą wiedzą religioznawczą, ale również przemyśleniami i refleksjami. Mimo to redaktorzy próbowali uporządkować dyskusję i zamknąć ją w ośmiu tematycznych rozdziałach.

Książka rozpoczyna się wprowadzeniem w tematykę mitu. Tutaj czytelnik zaznajamia się z główną tezą Campbella, mówiącą o przenikaniu mitów do świata współczesnego. Naukowiec przekonuje, że mity na całym świecie są do siebie zadziwiająco podobne. „To jest całkiem tak, jak gdyby ta sama rzecz, ta sama opowieść miała swoje odbicie w innym środowisku” – mówi. Kolejne części poświęcone są refleksji nad zagadnieniami podstawowymi – sensem życia, duchowością czy miłością, a zamykają ją rozważania odnoszące się do Boga.

PAP – Nauka w Polsce

szz/ agt/