„Porosty znane są z tego, że mogą rosnąć w ekstremalnych warunkach. To organizmy pionierskie, zasiedlają te obszary, które wcześniej nie były zamieszkiwane przez inne gatunki. Jeden z porostów posłano nawet w przestrzeń kosmiczną, a on w tych warunkach też przetrwał” – powiedziała PAP Natalia Kapek z Pracowni Lichenologii Instytutu Botaniki im. W. Szafera w Krakowie.

Porosty są jednak bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia środowiska, zwłaszcza na skażenie tlenkiem siarki. „Przede wszystkim nie mają zewnętrznych struktur osłaniających, a wodę z opadów chłoną całą swoją powierzchnią. Właśnie dlatego kumulują w sobie wszystkie toksyny ze środowiska” – wyjaśniła rozmówczyni PAP.

Dlatego naukowcy, którzy chcą sprawdzić stan zanieczyszczenia przyrody, często obserwują właśnie porosty. Nie chodzi o wskazanie dokładnego stężenia tlenku siarki w dowolnie wybranych egzemplarzach, ale w gatunkach wskaźnikowych porostów.

Kapek wyjaśniła, że można też zastosować inną metodę, która nie wymaga znajomości gatunków, ale form morfologicznych. Najmniej wrażliwe na działanie zanieczyszczeń są skorupiaste, które są najczęściej występują na skałach. Najbardziej zanieczyszczenia chłoną porosty, występujące na drzewach.

Porosty, oprócz tego, że pomagają ocenić stan środowiska, mają też właściwości lecznicze. Wytwarzają specyficzne związki nazywane kwasami porostowymi. „Są to wtórne metabolity, czyli substancje, które nie są niezbędne do wzrostu, ani do rozwoju organizmu, ale pełnią np. funkcje obronne i mają m.in. działanie bakteriobójcze” – wyjaśniła Kapek.

Najczęściej porosty wykorzystuje się w leczeniu dolegliwości dróg oddechowych, w pastylkach do ssania, nalewkach wykrztuśnych. Znajdują się też w wybielających pastach do zębów o właściwościach bakteriobójczych. Jednak zawierających porosty preparatów nie ma na rynku zbyt wiele.

"Trudno jest prowadzić badania nad właściwościami leczniczymi porostów, bo potrzebne są bardzo duże ilości tego surowca. Poza tym bardzo często są chronione i nie ma dobrej metody hodowli tych organizmów w warunkach sztucznych" - powiedziała rozmówczyni PAP.

W Japonii i innych krajach azjatyckich, pomimo że nie mają znaczących składników odżywczych, są wykorzystywane kulinarnie. W przemyśle używa się ich do produkcji różnego rodzaju barwników i włókien.

Natalia Kapek zajęcia poświęcone roli porostów w ocenie stanu środowiska prowadziła podczas XIII Festiwalu Nauki w Krakowie.

PAP – Nauka w Polsce

ekr/ ula/