Do rzadkości należą uczeni, którzy wytrwale przerzucają mosty między religią a nauką. Do tego wąskiego grona należy z pewnością wybitny kosmolog i filozof ks. prof. Michał Heller. W wydanym właśnie po polsku tomie rozmów z włoskim dziennikarzem Giulio Brottim „Bóg i nauka” opowiada on w osobistym tonie, i nie stroniąc od anegdot, jak udaje mu się na co dzień godzić te dwie jakże różne od siebie dziedziny życia.
Podtytuł liczącego ponad 240 stron niezwykle ciekawego i przystępnego wywiadu-rzeki brzmi: „Moje dwie drogi do jednego celu”. Zdaniem kosmologa religia i nauka nie są, jak wielu sądzi, sprzeczne ze sobą, lecz uzupełniają się. „Nauka daje nam Wiedzę, a religia daje nam Sens” – twierdzi uczony. I precyzuje, że jako naukowiec „nie czyni nic innego, jak tylko eksploruje Dzieło Stworzenia”.
Rozmówca Brottiego nie ukrywa jednak, że dialog nauki i religii napotyka dziś ogromne przeszkody. „Jestem przekonany, że w panoramie kultury współczesnej nauki przyrodnicze i teologia to niestety dwa odmienne światy. W przypadku wierzącego naukowca sprawa ta dotyka także osobistego wymiaru życia: takim osobom grozi pewien rodzaj schizofrenii poznawczej i egzystencjalnej” – przyznaje w rozmowie z Brottim Heller. Po czym natychmiast dodaje: „Jeśli chodzi o mnie, jestem naprawdę szczęśliwy, że ponoszę takie ryzyko, starając się, by te dwa wymiary mojego życia trwały w symbiozie”.
W wywiadzie kosmolog sprzeciwia się jednak powierzchownym próbom godzenia wiary i nauki. Dlatego polemizuje z tymi, którzy używają argumentów naukowych, aby dowieść istnienia Boga, np. zwolennikom teorii, że proces ewolucji biologicznej był „pilotowany” przez wyższą inteligencję. Heller podkreśla, że nie należy „zapychać Bogiem dziur w nauce”.
Z drugiej strony Heller sprzeciwia się naukowcom, którzy postępują na odwrót, twierdząc, że pojęcie Stwórcy jest zbyteczne, gdyż prawa fizyki wystarczają do wyjaśnienia wszystkiego. Stąd też Heller krytykuje opinię znanego astrofizyka Stephena Hawkinga, który w książce „Wielki Projekt” – napisanej wspólnie z Leonardem Mlodinowem – zauważył, że „nie trzeba przywoływać Boga, by odpalił fajerwerk i stworzył Wszechświat”.
Według Hellera metody matematyczne czy empiryczne nie mogą nam przynieść odpowiedzi na słynne pytanie niemieckiego filozofa Gottfrieda Wilhelma Leibniza: „Dlaczego istnieje raczej coś niż nic?”. Jest to bowiem – zaznacza kosmolog – pytanie o źródło wszelkich przyczyn, o sens Wszechświata, a zatem problem nie dający się rozwikłać tylko przy użyciu „szkiełka i oka”.
Na kartach „Boga i nauki” pojawiają się słabo znane szerszej publiczności ciekawe wątki z życia Hellera: jego dzieciństwo na Syberii, studia w seminarium duchownym i na uniwersytecie, praca duszpasterza i naukowca w realiach PRL.
Nie brak też fragmentów zabawnych i anegdot. Heller opowiada, jak w czasie swojego wykładu w Castel Gandolfo – w obecności papieża Jana Pawła II – włożył na swój strój duchowny t-shirt z nadrukiem przedstawiającym wykres klasyfikujący gwiazdy. „Chciałem skorzystać z okazji i zakomunikować papieżowi, że istnieje poważny podział między środowiskiem instytucji kościelnych a gronem naukowców” – wyjaśnia tą swoją „prowokację” Heller.
Warto przypomnieć, że Heller jest osobowością o międzynarodowej renomie. To właśnie on otrzymał w 2008 roku – jako pierwszy Polak - prestiżową amerykańską Nagrodę Templetona za „wyjątkowy wkład w postęp i badań dotyczących rzeczywistości duchowej”; innymi dotychczasowymi laureatami tej nagrody byli m.in. Matka Teresa z Kalkuty i przywódca duchowy Tybetańczyków - Dalajlama.
Niebagatelną kwotę tego wyróżnienia – 1,6 mln dolarów – ksiądz-kosmolog przeznaczył na stworzenie w Krakowie Interdyscyplinarnego Centrum Kopernika – wspólnej jednostki badawczej Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II. Jednym z głównych celów tego centrum jest właśnie rozwijanie studiów nad wzajemnymi relacjami wiedzy i religii.
Książka „Bóg i nauka”, opublikowana w Polsce przez Copernicus Center Press, jest polskim tłumaczeniem włoskiego oryginału, który ukazał się w ubiegłym roku.
PAP - Nauka w Polsce
szl/ agt/
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
