Autorzy książki \"Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście\" zgromadzili i drobiazgowo opracowali dostępne informacje na temat dzielnicy zamkniętej. Z niezwykłą dokładnością pokazują poszczególne dziedziny życia w getcie: działanie miejskiej komunikacji i poczty, funkcjonowanie urzędów, rozmaite formy działalności gospodarczej, relacje społeczne i aktywność kulturalną, różne przejawy religijności. W 800-stronicowej księdze najwięcej miejsca poświęcono instytucjom i urzędom - po nich zostało więcej źródeł pisanych. Jednak omówienie działalności jakiejś firmy staje się pretekstem do badania codzienności getta, która jest głównym tematem książki.

Książka opatrzona podtytułem \"przewodnik\" oprowadza po mieście nieistniejącym. Na podstawie wielu indywidualnych zapisów, świadectw i dokumentów autorzy odtwarzają topografię getta, realia i atmosferę tamtych miejsc i dni. Jednocześnie jest to próba monograficznego zarysu dziejów getta warszawskiego, szkic encyklopedyczny oraz zbiór studiów dotyczących różnych zagadnień warszawskiej dzielnicy zamkniętej.

\"Książka +Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście+ po raz pierwszy ukazała się 12 lat temu. W dynamicznie rozwijających się w Polsce interdyscyplinarnych badaniach nad Zagładą Żydów, to niemal cała epoka. My sami jesteśmy bogatsi o nowe doświadczania badawcze, odkryliśmy nowe źródła bądź dotarliśmy do tych, które nam wcześniej umknęły. Dojrzeliśmy do tego, aby wrócić do +Przewodnika+, poprawić zauważone błędy, w wielu miejscach uzupełnić, pogłębić, a tam, gdzie okazało się to konieczne - zmienić. Poszczególne rozdziały zostały poszerzone i uaktualnione, bogatsza jest też egzemplifikacja źródłowa\" - piszą autorzy w przedmowie do obecnego wydania książki.

Najważniejszą nowością jest sposób potraktowania map. Mapy z poprzednich wydań zostały zweryfikowane dzięki nowym źródłom, przede wszystkim kolekcji niemieckich zdjęć lotniczych z okresu okupacji, odnalezionej przez Zygmunta Walkowskiego w amerykańskim Archiwum College Park (Maryland). Autorzy zrezygnowali z koncepcji umieszczania map tematycznych w środku książki przy odpowiednich rozdziałach - wszystkie mapy zostały wydrukowane osobno, tworząc zestaw będący rodzajem atlasu warszawskiego getta. Składa się on z 14 map wydrukowanych na 10 arkuszach. Przedstawiają one m.in. granice getta przed wielką akcją likwidacyjną, rozmieszczenie urzędów i zakładów produkcyjnych, służby zdrowia, ośrodków życia społecznego, miejsca zamieszkania ważnych postaci getta, komunikacji w dzielnicy zamkniętej. Jest też mapa getta po wielkiej akcji likwidacyjnej, mapy dotyczące powstania w getcie, a także mapa przedstawiająca współczesny układ ulic i ostańce zabudowy getta.

\"Treścią +Przewodnika+ jest życie codzienne w getcie warszawskim. Chcemy ukazać różne wymiary gettowego bytowania: społeczny i gospodarczy, kulturalny i duchowy. Chcemy uciec od martyrologicznego stereotypu, przełamać abstrakcyjność statystyki, oswojonych już obrazów cierpienia i umierania. Żydzi za murami getta przede wszystkim żyli, bardzo chcieli żyć i na różne sposoby bronili się przed upodleniem i śmiercią. Świadomie zmieniamy proporcje i rozkład akcentów dotychczasowej historiografii getta. Ukazujemy nie tylko śmierć i grozę, ale także sposoby radzenia sobie z tym straszliwym doświadczeniem. Nie koncentrujemy się ani na martyrologii, ani na konspiracji i powstaniu, ale przede wszystkim na codziennych zmaganiach mieszkańców dzielnicy zamkniętej, o heroizmie dnia codziennego\" - piszą Engelking i Leociak.

Pierwsze wydanie książki \"Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście\" zebrało wiele nagród m.in. nagrodę Porozumienia Wydawców Książki Historycznej Klio (2001), nagrodę miesięcznika \"Nowe Książki\" (2001), nagrodę ZAIKS-u (2003) oraz Nagrodę im. Jerzego Giedroycia (2003). Książkę opublikowało Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów. (PAP)

aszw/ abe/