Już w tytule autor wskazuje, w jakim kierunki zmierzają jego rozważania na temat wilkołactwa. Zdaniem prof. Słupeckiego, dawne opowieści, podania ludowe i motywy o tym intrygującym zjawisku związane są ściśle z wywodzącymi się jeszcze z epoki plemiennej obrzędami klasy wojowników i rytuałami ich inicjacji. Mity i legendy dotyczące likantropii w oczach naukowca odnoszą się do czasów powstawania państw i związanym z tym faktem stosowaniem przymusu. "Określając swoje miejsce w świecie, związek młodych mężczyzn potrzebował sakralnego uzasadnienia, czyli obrzędów i mitów. Młodzi wojownicy, stojąc poza normalną strukturą swego ludu, żyjąc z łupu i grabieży, zmuszeni byli widzieć świat jako obiekt do zdobycia, a nie jako miejsce, do którego przynależą. () W tym świecie bestii i demonów idealnym wzorcem, z którym w warunkach geograficznych Europy mogli utożsamiać się młodzi wojownicy, były wilki, które jak oni żyły z łupu i grabieży i jak oni działały w grupach" - przekonuje prof. Słupecki.

Autor kreśli obraz wilkołactwa, począwszy od czasów antycznych przytaczając obszerne fragmenty twórczości ówczesnych myślicieli, poetów, historyków, m.in. Owidiusza, Platona czy Herodota.

Wiele miejsca w książce poświęcono wierzeniom dotyczącym wilkołaków w podaniach średniowiecznych z obszaru całej Europy. Prof. Słupecki przyjrzał się też wątkowi przypisaniu zjawisku cech diabelskich. Okazuje się, że związek szatana z wilkołactwem uchwytny jest w literaturze dopiero w XV wieku. Los domniemanych wilkołaków w Europie był porównywalny do czarownic. Jednak, jak pisze autor, w Polsce procesów rzekomych wilkołaków nie było.

Szczególnie interesujący jest rozdział poświęcony wilkołactwu w kulturze ludowej, gdzie autor zebrał z wielu europejskich publikacji relacje spisane w XIX wieku z ustnych, chłopskich podań, tuż przed popadnięciem ich w zupełne zapomnienie.

Autor poświęcił trochę miejsca likantropii i jej odmianom na innych kontynentach. Jego zdaniem, wilkołactwo należy rozumieć w szerszym kontekście, jako przemianę człowieka nie tylko w wilka, ale raczej w każde zwierzę drapieżne. Prof. Słupecki przytacza podania, np. z Indii, bliźniaczo podobne do tych z Europy, tyle że ich bohaterem jest tygrys, nie wilk.

Naukowiec przekonuje, że istotne znaczenie w rozpoznaniu zjawiska likantropii mają analizy językoznawców. Dlatego temu zagadnieniu poświęcono cały rozdział. Pośród mało znanych ciekawostek dowiemy się z książki, że motyw literacki wilkołactwa był i nadal jest wykorzystywany - również Adam Mickiewicz szeroko korzystał z ludowych podań i na kartach "Pana Tadeusza" uczynił kilka nawiązań do tego zjawiska.

Prof. Słupecki zdecydowanie sprzeciwia się postmodernistycznemu spojrzeniu na badane zagadnienie i wierzy w obiektywne poznanie. "Chcę się dowiedzieć, co te teksty (podania o wilkołakach - przyp. PAP) ukształtowało i jestem głęboko przekonany, że była to po prostu dawna, realnie istniejąca rzeczywistość, która znalazła w nich swoje odzwierciedlenie, nawet jeśli do naszych czasów dotarł jedynie jej obraz sformułowany w mętnym języku mitu czy legendy" - napisał we wstępie.

Nawet jeśli nie zgodzimy się z tezą przewodnią książki, to nadal jest to doskonałe kompendium na temat wilkołactwa na świecie, poparte dziesiątkami przytoczonych podań, począwszy od starożytności, a skończywszy na relacjach etnograficznych.

Wysoką notę autorowi publikacji należy wystawić nie tylko za bogaty dobór źródeł, ale odczarowanie wilkołactwa ze sfery zabobonu i ukazanie brutalnego zjawiska, jako swoistego społecznego kodu. Mimo że pierwsze wydanie książki ukazało się przeszło 20 lat temu, to do dziś żaden z polskich autorów nie pokusił się o stworzenie bardziej aktualnej i kompleksowej monografii poświęconej likantropii.

Prof. Słupecki opatrzył jednak książkę nowym wstępem, w którym wyjaśnia kilka zagadnień metodologicznych i opisuje trudności towarzyszące przygotowaniu manuskryptu do druku w czasie stanu wojennego.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

agt/bsz