We wczesnej fazie ewolucji wszechświata miał miejsce okres zwany epoką rejonizacji, w trakcie której neutralny wodór powoli zanikał na skutek jonizacji przez promieniowanie pierwszych gwiazd i kwazarów. Epoka ta trwała w okresie od 400 do 800 milionów lat po Wielkim Wybuchu. Do wyścigu astronomów o zaobserwowanie tej fazy ewolucji wszechświata dołączyli naukowcy z projektu LOFAR, kierowani przez astronomów z Holenderskiego Instytutu Radioastronomicznego ASTRON oraz z Instytutu Kapteyna na Uniwersytecie w Groningen.

Międzynarodowy projekt LOFAR obejmuje sieć wielu niewielkich anten radiowych rozmieszczonych w Europie. Celem projektu są obserwacje na niskich częstotliwościach radiowych, w zakresie od 10 do 250 MHz. Główne skupisko anten znajduje się w Holandii, a pozostałe rozmieszczono w Niemczech, Szwecji, Francji, Wielkiej Brytanii.

Wyniki obserwacji zaprezentowano na konferencji w Zadarze w Chorwacji (23-27 maja b.r.), zostaną też niedługo opublikowane w dwóch artykułach w czasopismach naukowych. Obserwacje, na podstawie których opracowano zaprezentowane obrazy, wykonano podczas sześciogodzinnej sesji w nocy 29/30 stycznia 2011 r. oraz 1 kwietnia 2011 r. Następnie dane przetwarzano w klastrze obliczeniowym w Centrum Obliczeniowym Uniwersytetu Groningen.

Pokazane obrazy obejmują obszar północnego bieguna nieba oraz kwazar 3C196 w gwiazdozbiorze Rysia. Mają rozdzielczość 8 sekund łuku i według naukowców z ASTRON są porównywalne, a niektóre nawet lepsze niż te uzyskane przez Wielki Radioteleskop Fal Metrowych (GMRT - Giant Meter Wavelength Radio Telescope) w Indiach. Europejskie obrazy obejmują ponad 1000 bardzo jasnych i bardzo słabych źródeł, rozciągając tzw. rozpiętość tonalną na ponad 200000:1. Odkryto słabe źródła nieznane wcześniej.

Oba pola i kilka dodatkowych obszarów będą obserwowane przez 100 nocy w nadziei na wykrycie sygnałów z wczesnych faz ewolucji wszechświata - z epoki rejonizacji. CZA

PAP - Nauka w Polsce

krf/bsz