W zeszłym roku minęła 50. rocznica rozpoczęcia badań Jane Goodall nad populacją szympansów w Tanzanii. "W czasie tych 50 lat dowiadywaliśmy się coraz więcej na temat tych istot, np. to, że każda z nich ma inną osobowość. Jednym z najciekawszych aspektów badań było to, że zobaczyliśmy, jak (szympansy - PAP) są do nas podobne w swojej biologii, genetyce" - wspominała naukowiec i wyjaśniła, że krew, system immunologiczny czy DNA szympansów są bardzo podobne do ludzkich.

Prymatolog podkreśliła, że szympansy - zwierzęta najbliżej spokrewnione z ludźmi, mogą wykonywać czynności umysłowe, które, jak wcześniej myślano, są specyficzne tylko dla człowieka.

Jane Goodall jako pierwsza zaobserwowała, że szympansy mogą posługiwać się narzędziami - za pomocą patyków wydobywały z gniazd termity. Po tym odkryciu komentowano, że trzeba będzie zmienić albo definicję słowa "człowiek", albo definicję słowa "narzędzie".

Goodall w czasie spotkania opowiadała, że doświadczenia z dzieciństwa mają znaczenie zarówno dla ludzi, jak i u zwierząt. "Również wśród szympansów są matki dobre i mniej dobre. Osobniki wychowane przez dobre matki mają więcej szczęścia - odgrywają większą rolę w swoich grupach i rodzinach. Za to szympansy, które mają mniej dobre matki, miewają trudności w układaniu sobie relacji z innymi osobnikami w grupie" - mówiła.

Jak wspomniała, na studiach (na doktorat na Uniwersytecie w Cambridge wysłał ją jej mentor, antropolog Louis Leakey, chociaż nie ukończyła żadnych studiów) profesorowie wypominali jej, że wiele rzeczy robi źle: badane szympansy nazywała imionami, a nie numerami i uważała, że naczelne mają osobowość, a tym czasem jej wykładowcy twierdzili, że to tylko złudzenie, że tylko człowiek może w każdym z tych zwierząt zobaczyć coś wyjątkowego i że wcale nie świadczy to o ich osobowości. Goodall jednak była przekonana, że jej profesorowie muszą się mylić. Jak żartowała podczas spotkania w Warszawie, tego, że zwierzęta mają swoje osobowości, rozum, emocje, nauczyła się od nauczyciela z dzieciństwa - swojego psa.

"Szympansy to nie zwierzęta domowe" - podkreśliła przy tym naukowiec. Zaznaczyła, że ludzie nie zdają sobie sprawy, że aby móc zaopiekować się małym szympansiątkiem, często trzeba zabić wcześniej jego matkę. Ludzie, którzy opiekują się takim zwierzęciem często traktują je jak dziecko. "A one nie chcą być jak ludzkie dzieci" - zaznaczyła Goodall i wyjaśniła, że zwierzęta te muszą się nauczyć, jak być młodymi szympansami. Badaczka opowiedziała, że przyszłość szympansów, które były wychowywane jako zwierzęta domowe lub cyrkowe jest bardzo ponura - nie mogą one w przyszłości mieszkać z szympansami, które wychowywały się z innymi szympansami.

77-letnia obecnie Goodall zaczęła obserwować zwyczaje szympansów w 1960 roku w Narodowym Parku Gombe nad jeziorem Tanganika w Tanzanii. Badania nad ssakami naczelnymi doprowadziły badaczkę do przełomowych odkryć. Była ona pierwszym na świecie naukowcem, który dostrzegł u szympansów zdolność posługiwania się narzędziami i złożoność ich charakterów.

Dzięki wieloletniej działalności na rzecz ochrony przyrody, Goodall jest uznawana za autorytet w dziedzinie ekologii. Jest twórczynią globalnego programu Roots&Shoots (korzenie i pędy - http://www.rootsandshoots.org/), który skupia grupy ludzi z ponad 120 krajów. Celem programu jest działania na rzecz zmian dla dobra człowieka, zwierząt i środowiska.

Biografii Goodall poświęcony jest film "Życie Jane" Lorenza Knauera wyświetlany w ramach festiwalu Planete Doc.

PAP - Nauka w Polsce, Ludwika Tomala

agt/bsz