Prof. Leszek Kaczmarek, neurobiolog z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w czasie dyskusji stwierdził, że umysł mają nie tylko ludzie, ale i również zwierzęta. Jego zdaniem, ich umysł jest całkowicie poznawalny.

Prof. Stanisław Judycki, filozof z Instytutu Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego przyznał, że rzeczywiście, można tak szeroko zdefiniować słowo "umysł", że będzie można mówić o umyśle myszy, ale zwykle sądzi się, że zwierzęta nie mają umysłów. Stwierdził, że zwierzętom brakuje m.in. semantyki, umiejętności używania pojęć i samoświadomości.

Tu zaoponował prof. Włodzisław Duch, cybernetyk z katedry Informatyk Stosowanej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Badacz opowiedział, że wiele zwierząt z namalowaną na czole kropką postawione przed lustrem zaczyna ją sobie ścierać - poznają siebie, są siebie świadome. Poza tym niewykluczone jest, że zwierzęta używają semantyk wewnętrznych, nie posługując się przy tym pojęciami.

Duch powiedział, że mniejsze umiejętności komunikacyjne zwierząt wynikają z redukcji możliwości mózgu, zwierzęta mają mniejsze, słabiej rozwinięte mózgi i dlatego mają mniejsze możliwości np. porozumiewania się. Zwiększenie mózgu i większa komplikacja tego organu sprawia, że wzrastają jego możliwości.

"Wydaje mi się, że jesteśmy niezbyt daleko od zbudowania systemów, które mają pewnego rodzaju umysłowość" - stwierdził w czasie debaty Włodzisław Duch. Jego zdaniem, być może jeszcze za naszego życia zmienimy sposób myślenia o umyśle.

Nie zgodził się z tym stwierdzeniem neurobiolog. "Nie podzielam optymizmu prof. Ducha. () Jesteśmy niesłychanie odlegli od tego, żeby zrozumieć i funkcjonowanie układu nerwowego, który jest istotą funkcjonowania mózgu" - skomentował Kaczmarek. Wyjaśnił, że jest kilkadziesiąt tysięcy białek, które kontrolują czynności i funkcje mózgu, a działanie tych białek jest na razie niezrozumiałe. Stwierdził, że na podstawie dotychczasowej wiedzy nie możemy zrobić czegoś, co by ujęło istotę mózgu. "Nie możemy zrobić mózgu. Możemy zrobić tylko sztuczny mózg" - powiedział. Jego zdaniem, będą to jednak cały czas imitacje o mózgopodobnych funkcjach.

Judycki w czasie dyskusji przypomniał, że podejście całkowicie materialistyczne do umysłu, które zakłada, że człowiek jest tylko świadomym automatem, a dusza nie istnieje, może wstrząsnąć obrazem nas samych: "Jaki sens ma wtedy nagroda i kara, czy ustawodawstwo?" - pytał filozof. Według niego, z takiego światopoglądu wynika, że wolna wola jest iluzją i życie ludzkie jest zdeterminowane.

"Jako były fizyk trudno, żebym zaprzeczał materialnej stronie naszego życia, a z drugiej strony jako Duch trudno, żebym się z nią zgodził" - zażartował Włodzisław Duch. Zaznaczył, że jego zdaniem umysł jest czymś materialnym, ale i niematerialnym zarazem. Jego zdaniem, całkowicie niematerialna jest treść umysłu, np. wspomnienia czy przyczyny, dla których reaguje się na pewne sytuacje.

Dlaczego każdy z gości chce badać umysł? Prof. Leszek Kaczmarek powiedział: "Interesuje mnie to, jakie jest materialne podłoże umysłu. Badam to, bo jest to ciekawe." Judycki stwierdził, że bada umysł, bo interesuje go prawda, a Włodzisław Duch oznajmił, że jego celem badań jest zrobienie umysłopodobnego sztucznego mózgu.

Debaty z cyklu "Uwolnij myślenie. Spotkania humanistów z przyrodnikami" są organizowane są przez Centrum Nauki Kopernik oraz Centrum Myśli Jana Pawła II.

PAP - Nauka w Polsce, Ludwika Tomala

agt/bsz