Czy można było przewidzieć agresję Związku Sowieckiego? Czy Oddział II dysponował lepszym rozpoznaniem wschodniego sąsiada niż nasi sojusznicy? Czy wywiad na Wschód w latach poprzedzających wybuch wojny rzeczywiście nie istniał, jak twierdzono wkrótce kampanii wrześniowej? To niektóre z pytań jakie stawia <strong>prof. Andrzej Pepłoński </strong>w książce <strong>"Wywiad polski na ZSRR 1921-1939". </strong>Publikacja ukazała się nakładem Wydawnictwa Bellona.
Działalność polskiego wywiadu przeciwko Związkowi Radzieckiemu w okresie międzywojennym była przez wiele lat pomijana przez historyków i publicystów lub przedstawiana fragmentarycznie i z reguły w niekorzystnym świetle. Najczęściej zarzucano Oddziałowi II Sztabu Głównego WP wspieranie rzekomo niesłusznej polityki wschodniej władz II RP lub nieuzasadnione antykomunistyczne nastawienie.
Pomimo niekorzystnych wewnętrznych warunków panujących w ZSRR polski wywiad odnosił liczne sukcesy, dominując podczas współpracy z wywiadami państw europejskich, Stanów Zjednoczonych a nawet Japonii.
Autor książki korzysta z niepublikowanych wcześniej materiałów źródłowych. "Wbrew spotykanym dotychczas poglądom, że akta naszego wywiadu zostały w całości lub w większej części zniszczone we wrześniu 1939 roku udostępniane obecnie archiwalia świadczą o zachowaniu podstawowych dokumentów. W okresie wojny znajdowały się one w rękach niemieckich i były poddawane wnikliwym analizom. Świadczą o tym odnalezione fragmenty opracowań niemieckich archiwistów, które powstały na użytek Abwehry" - pisze prof. Andrzej Pepłoński.
Większość akt Oddziału II znajdowała się w Oliwie. Była to filia mieszczącego się w Poczdamie niemieckiego Centralnego Archiwum Wojskowego. W 1945 roku dokumenty te wraz z innymi materiałami zostały przejęte przez Związek Radziecki. Niewielka część dokumentów - głównie akta Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych - zostały przekazane do Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie. W 1964 roku Rosjanie przekazali dalsze dokumenty. Znalazły się one w Centralnym Archiwum MSW i Centralnym Archiwum Wojskowym. Nadal jednak w Ośrodku Przechowywania Zbiorów Historyczno-Dokumentacyjnych w Moskwie pozostaje wiele dokumentów dotyczących m.in. placówek wywiadowczych Referatu "Wschód".
Autor wykorzystał w publikacji m.in. Akta zasadnicze Oddziału II, Wydział Wywiadowczy, Referat "Wschód", Akta placówek wywiadowczych na terenie ZSRS i państw sąsiadujących, Akta attachcs wojskowych, Samodzielny Referat "Rosja". Zostały one uzupełnione przez dokumenty zgromadzone w Archiwum Straży Granicznej w Kętrzynie, Centralnym Archiwum Wojskowym i Archiwum Akt Nowych. Jak podkreśla prof. Pepłoński, materiały te są w większości niekompletne, pozwalają jednak odtworzyć zarówno strukturę naszego wywiadu na Związek Radziecki, jak i jego funkcjonowanie oraz efekty.
***
Prof. dr hab. Andrzej Pepłoński - autor licznych artykułów w czasopismach naukowych dotyczących organizacji i funkcjonowania Policji Państwowej, Oddziału II Sztabu Głównego WP, wywiadu PSZ na Zachodzie, a także opracowań, m. in. "Policja Państwowa w systemie organów bezpieczeństwa Drugiej Rzeczypospolitej" (1991 r.), "Organizacja i działalność referatu "Wschód" Oddziału II Sztabu Głównego WP" (1994 r.), "Wywiad Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939 - 1945" (1995 r.).
PAP - Nauka w Polsce, ESZ
agt/
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
