- "Wytrzymałość opakowania z jajkami - opowiada dr Jarosz - jest bardzo duża, bo jajka ustawione są w nim na sztorc, czubkami do góry. Jajko tak ustawione bardzo trudno jest zgnieść. W czasie jednego z wykładów postawiliśmy naszego ważącego ponad 150 kg kolegę na blacie położonym na trzech stojących jajkach. Jajka wytrzymały" - tłumaczy Jarosz, dodając jednak, że gdyby te jajka leżały na podłużnym boku - nie byłyby aż tak odporne. Skorupka jajka kurzego musi być na tyle wytrzymała, żeby udźwignąć ciężar kury, która je wysiaduje.

Kolejnym zadaniem jajka, jak opowiada dr Jarosz, jest zapewnienie wymiany gazów między otoczeniem, a rozwijającym się embrionem. Skorupka jest porowata i dzięki temu embrion kurczaka może oddychać. - "Wydostawanie się powietrza z jajka możemy zaobserwować w czasie gotowania jajek - zwraca uwagę dr Jarosz. - Z jajka włożonego do gorącej wody uciekają pęcherzyki powietrza. To jest powietrze ze środka jajka."

Dr Jarosz opowiada, że niezależnie od położenia jajka, płytka zarodkowa, która znajduje się na powierzchni żółtka, jest zawsze na górze. Żółtko dzięki umocowaniu skorupki za pomocą chalazy, czyli białkowych skrętek, może wykonywać jedynie ruchy obrotowe. Z kolei odpowiednio umiejscowiony punkt ciężkości żółtka sprawia, że zarodek zawsze znajduje się na górze. Dzięki temu zarodek, niezależnie od pozycji jajka może być ogrzewany od góry przez ciało kwoki, która jajko wysiaduje. Dzięki takiej budowie żółtka zachowany jest najmniejszy możliwy moment bezwładności, Można to zobaczyć tocząc jajko. Surowe toczy się z górki znacznie szybciej niż ugotowane.

Odwrotnie natomiast jest w czasie obracania jajka. Jajko surowe obraca się znacznie wolniej niż ugotowane. Dr Jarosz tłumaczy, że kiedy wprawia się w ruch obrotowy surowe jajko, kręci się tylko skorupka, a nie białko, które hamuje ruch jajka. W jajku ugotowanym nic już ruchu skorupki nie wyhamowuje.

Dr Jarosz opowiada też o dziwnych eksperymentach, jakie można przeprowadzić na jajku wymoczonym w occie. Skorupka takiego jajka po jakimś czasie robi się miękka i można ją zetrzeć, wokół białka zostaje jedynie cienka błona. Jeśli takie jajko włoży się do wody, zacznie ono puchnąć i zrobi się bardzo duże. Wynika to z osmozy - stężenie soli mineralnych w jajku jest o wiele wyższe niż w wodzie, dlatego woda wnika do środka. Jeśli takie jajko potraktowane octem włoży się do mocno osolonej wody - jajko się zmniejszy, bo woda z jajka będzie uciekała na zewnątrz.

Jak można narysować jajko? Dr Jarosz tłumaczy, że jeśli weźmie się jedną pinezkę, nałoży na nią zawiązany w pętlę sznureczek, włoży weń ołówek i obrysuje szpilkę, to powstanie koło. Jeśli pętelkę owinie się wokół dwóch szpilek i obrysuje ołówkiem - powstanie elipsa. Jeśli zaś sznurek owinięty jest wokół trzech szpilek ułożonych w trójkąt równoramienny (ale nie równoboczny), po obrysowaniu powinien powstać kształt kurzego jajka.

PAP - Nauka w Polsce, Ludwika Tomala

tot/