<strong>"Imhotep i pawie pióra. Z dziejów inspiracji egipskich w architekturze polskiej" Leszka Zinkowa to pierwsza w Polsce książka podejmująca kompleksowo temat wpływu fascynacji cywilizacją starożytnego Egiptu na polską architekturę.</strong> Autor porządkuje wiadomości o stylu egiptyzującym w rodzimym budownictwie w układzie chronologicznym, lecz także problemowym: omawia obecność egipskich i "pseudoegipskich" elementów w architekturze polskiego renesansu i baroku. Publikacja ukazała się nakładem wydawnictwa Księgarnia Akademicka w Krakowie.
Dr Zinkow zaznajamia czytelnika z tytułowym Imhotepem, królewskim architektem, który w XXVII stuleciu p.n.e. zaprojektował i kazał wznieść pierwszą znaną piramidę - tzw. schodkową dla faraona Neczericheta w Sakkarze. Chociaż nie tylko kształt budowli był pionierski - Imhotep po raz pierwszy na szeroką skalę korzystał z budulca kamiennego, który na trwałe zmienił krajobraz nad Nilem i inspirował późniejszych podróżników.
Motyw piramidy lub obelisku stale przewija się na kartach książki. Wydaje się, że na Europejczykach te dwie formy architektoniczne robiły ogromne wrażenie. Autor ujawnia również, co wspólnego z architekturą egipską mają wspomniane w tytule książki pawie pióra.
Zinkow zauważa, że w spuściźnie piśmiennej dawnej cywilizacji egipskiej brak normatywnego traktatu o architekturze, jak w przypadku kultury greckiej. Dlatego to współcześni badacze Egiptu (egiptolodzy, archeolodzy, architekci) zmuszeni są do tworzenia zasad egipskiego kanonu, czy też prób jego skodyfikowania. Mimo tego, współcześni na pierwszy rzut oka potrafią rozpoznać poszczególne detale architektoniczne właśnie jako "egipskie".
Autor próbuje znaleźć odpowiedź na pytanie, co powoduje, że tak łatwo można je zidentyfikować. Jednocześnie poddaje pod dyskusję motywacje architektów nowożytnych czerpiących z budowli znanych ze starożytnego Egiptu. Zauważa, że choć fascynacje Egiptem przejawiające się w architekturze są przedmiotem analiz naukowych w zachodniej Europie, to w Polsce nadal nie są traktowane z należytą powagą.
Książka dr. Leszka Zinkowa nie jest kompletnym katalogiem staroegipskich wpływów w architekturze polskiej. Autor zastrzega, że nie jest historykiem sztuki czy architektury, ale podczas pisania książki konsultował się z kompetentnymi osobami. "Dokonawszy subiektywnego wyboru kilku charakterystycznych zabytków (bądź grup obiektów) oraz zachowanych choć niezrealizowanych projektów, podejmuję próbę poniekąd detektywistycznego rozważenia motywów, które pokierowały budowniczymi bądź projektantami ku właśnie takiemu wyrazowi architektonicznej ekspresji. Niemal za każdym +egipskim eksperymentem+ stoi intrygująca przyczyna jego podjęcia. Każdemu można przypisać interesujący, nierzadko zaskakujący, historyczny i kulturowy (bywa, że nawet ezoteryczny) kontekst" - wyjaśnia.
Publikację podzielono na pięć rozdziałów.
W pierwszym autor poszukuje odpowiedzi na pytanie, skąd w Europie wzięła się fascynacja Egiptem i gdzie rozpoczęto wznoszenie pierwszych piramid na Starym Kontynencie. W drugim rozdziale poznajemy poglądy na architekturę egipską również w polskojęzycznych źródłach pisanych z XIX wieku. Szersze zainteresowanie Egiptem pośród Europejczyków zrodziło się po ekspedycji napoleońskiej i wydaniu monumentalnego, bogato ilustrowanego kompendium wiedzy "Description de l'gypte", ukazującego zarówno Egipt współczesny jak i zabytki.
W trzecim rozdziale dr Zinkow szeroko opisuje fascynacje polskiego ruchu wolnomularskiego cywilizacją starożytnego Egiptu, a w zasadzie spekulacyjną interpretację "ezoterycznej spuścizny duchowej", która wynikała z niewiedzy i swobodnych wyobrażeń na jej temat. Tajemnicza cywilizacja znad Nilu zainspirowała polskich wolnomularzy do wzniesienia budowli - świątyń, w których być może spotykano się podczas potajemnych zgromadzeń.
Czwarty rozdział jest poświęcony "egiptyzmom" zastosowanym w polskich konstrukcjach sepulkralnych. Autor zaznacza, że w rzeczywistości największa liczba zapożyczonych z cywilizacji faraońskiej detali architektonicznych została włączona właśnie w konstrukcje grobowe. Przeważały obeliski i piramidy, bądź różnorodne wariacje na ich temat.
Piąty rozdział ukazuje apogeum polskiej fascynacji egiptyzmem w architekturze, który miał miejsce pod koniec XIX wieku. Tutaj po raz pierwszy szerzej opisano przypadek niezwykłego, krakowskiego projektu architektonicznego - "Domu Egipskiego".
W książce znalazły się również nigdy dotąd nie publikowane plany i fotografie, przedstawiające nietypowe zdobienia fasad i projekty architektoniczne inspirowane sakralnym budownictwem starożytnego Egiptu.
Wydanie książki dofinansowało Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
***
Dr Leszej Zinkow - zajmuje się zagadnieniami obecności dziedzictwa starożytnego Egiptu w kulturze europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Opublikował wiele publikacji na ten temat: Piramidalna zagadka Słowackiego (1997), W poszukiwaniu najstarszej kolekcji starożytności egipskich w Polsce (2000), Starożytny Egipt pod Wawelem (2004) oraz książkę Nad Wisłą, nad Nilem Starożytny Egipt w piśmiennictwie polskim (2006).
Jest członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Egiptologów.
PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski
agt/bsz
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
