Znane są podobne, bogate pochówki (np. z Kałdusu czy Sowinek), ale występowały jedynie pojedynczo. Ich nagromadzenie w jednym miejscu, właśnie w Bodzi, jest sporym zaskoczeniem dla archeologów i historyków.

Sobkowiak-Tabaka oraz dr Michał Kara - kierownik Pracowni Wczesnośredniowiecznej koordynowali badania.

Archeolodzy przebadali kilkadziesiąt grobów komorowych, w których spoczywali zarówno mężczyźni, jak i kobiety, czasem wspólnie z dziećmi. Poszczególne groby rozgraniczały konstrukcje zachowane w formie wąskich rowów wypełnionych ciemno-brązową próchnicą, stanowiącą pozostałości ogrodzeń wykonanych z dranic, ułożonych zapewne w konstrukcji zrębowej.

Większość zmarłych złożono w grobach na wznak, z rękami ułożonymi wzdłuż tułowia. Ciała składano do skrzyń drewnianych z żelaznymi okuciami, owiniętych dodatkowo tkaniną. Wiemy o tym, bo na ich żelaznych okuciach zachowały się jej ślady.

Zdaniem dr Małgorzaty Grupy z Instytutu Archeologii UMK, specjalistki w dziedzinie konserwacji, to pierwszy tak wcześnie datowany przypadek praktyki owijania trumien tkaniną na terenie Polski. Ponadto na jednej z monet, stanowiącej dar grobowy, odkryto fragmenty jedwabnej tkaniny, zapewne importowanej ze wschodu. Dotychczas rozpoznane fragmenty tego materiału znajdowano jedynie w naczelnych grodach takich, jak Poznań, Opole, Wrocław. Nie można jednakże wykluczyć lokalnej produkcji jedwabiu, co sugerują analizy Melanii Klichowskiej przeprowadzone kilkadziesiąt lat temu na podstawie odkryć z Ostrowa Tumskiego w Poznaniu - w warstwach z X wieku zarejestrowano kokony jedwabnika.

Zdaniem dr Iwony Sobkowiak-Tabaki, za tezą o imporcie jedwabiu przemawiają inne zabytki znalezione w grobach pochodzące ze wschodniej Europy, z Rusi Kijowskiej, gdzie mógł dotrzeć za pośrednictwem Bizancjum.

Na ostatnią drogę większość zmarłych wyposażono w żelazny nóż położony obok lewej dłoni oraz monety (siekańce) włożone do ust.

W sumie badacze odnaleźli 50 monet. W niektórych grobach mężczyzn archeolodzy natrafili na elementy uzbrojenia, w tym miecze i czekan, a w jednym przypadku odkryli przedmiot związany z handlem - brązową wagę szalkową. Do najcenniejszych odkryć należą srebrne kaptorgi (pojemnik do przechowywania amuletów). Analiza ich przedstawień ikonograficznych wykazuje wyraźnie na pochodzenie z Rusi Kijowskiej.

Natomiast w grobach kobiecych archeolodzy znajdowali pieczołowicie wykonaną biżuterię: liczne paciorki z karneolu, kryształu górskiego, srebrne, z granulacją, paciorki szklane owinięte złotą folią, kabłączki skroniowe. W części grobów (zarówno męskich, jak i żeńskich) w okolicach nóg umieszczono drewniane wiaderka z żelaznymi okuciami.

Archeolodzy przypuszczają, że w niektórych grobach komorowych pochowano członków rodziny - stąd w obrębie jednej komory znajdowano zarówno szczątki kobiet, mężczyzn, jak i dzieci. Niestety zły stan zachowania kości najprawdopodobniej uniemożliwi przeprowadzenie analiz DNA, potwierdzających tę hipotezę.

Cmentarzysko przylegało do osady wczesnośredniowiecznej, istniejącej - zdaniem badaczy - w tym samym czasie, gdy funkcjonowało cmentarzysko.

"Charakter pochówków i ich wyposażenie wskazuje na wysoki status społecznych spoczywających tam ludzi. Najprawdopodobniej byli to członkowie świeckiej elity państwa wczesnopiastowskiego" - uważa dr Iwona-Sobkowiak.

Zdaniem dr Michała Kary, osoby, które spoczęły na cmentarzysku mogły kontrolować dla panującego władcy strategiczny punkt, gdzie krzyżowały się szlaki handlowe nad Wisłą. Pobliski Włocławek Gall Anonim wymieniał pośród najważniejszych grodów Bolesława Chrobrego.

Wyposażenie grobów wskazuje na ściśle związki z Rusią Kijowską, ale archeologom trudno jest wypowiadać się na temat etniczności pochowanych. Obecność pokaźnej liczby "importów" ruskich, sugeruje związek niektórych pochowanych z Rusią Kijowską. Być może była to grupa osób przesiedlonych w wyniku wyprawy Bolesława Chrobrego na Ruś? Sama zaś forma grobów oraz niektóre typu zabytków są podobne do tych na terenie Skandynawii.

Odkrycia dokonane w Bodzi mają ogromną wartość naukową dla badań nad początkami państwa polskiego, stanowią bowiem istotne uzupełnienie skromnej wiedzy pochodzącej ze źródeł pisanych.

Badania sfinansowała Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Bydgoszczy, IAE PAN - Zespół ds. Ratownictwa Archeologicznego i KOBiDZ, który wykonał również dokumentację fotogrametryczną kilku grobowców. Opracowywaniem wyników badań zajmie się zespół naukowców kierowany przez prof. dr hab. Andrzeja Buko - dyrektora IAE PAN.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

agt/