Ze względu na bardzo bliskie pokrewieństwo z człowiekiem współczesnym - Homo sapiens - badania szkieletu sprzed 4,4 mln lat (czyli o 1,2 mln lat starszego od szkieletu australpiteka Lucy) otwierają nowy rozdział ewolucji człowieka - ogłosili naukowcy realizujący międzynarodowy projekt badawczy Middle Awash Project.

"To nie jest zwykła skamieniałość. T nie jest szympans. To nie jest człowiek" - podkreślił jeden z kierowników projektu badawczego, paleontolog z Centrum Badawczego Ewolucji Człowieka na University of California w Berkeley, prof. Tim White. "On pokazuje, kim sami kiedyś byliśmy" - dodał.

Ostatni znany wspólny przodek ludzi i szympansów żył prawdopodobnie w okresie pomiędzy pięć a 10 mln lat temu. Chronologicznie Ardi (bo tak skrócono nazwę gatunkową badanego osobnika - Ardipithecus ramidus) wpasowuje się gdzieś pomiędzy wciąż nieznane gatunki z tego okresu a Lucy, żyjącą 3,2 mln lat temu, której szczątki znaleziono również w Etiopii.

Naukowcy podejrzewają, że gatunek Ardi mógł, ale nie musiał, pozostawić bezpośrednich potomków. Mógł jednak dać początek gatunkowi Lucy - australopitekom.

Pierwszy raz na skamieniałości ardipiteka natrafiono w 1992 r. w rejonie Afar w północno wschodniej Etiopii. Od tego czasu na stanowisku tym znaleziono w sumie 110 okazów reprezentujących co najmniej 36 osobników z gatunku tego samego, co Ardi. Szkielet Ardi, samicy, jest jednak najbardziej kompletny - zachowała się czaszka, zęby, ramiona i dłonie, miednica, nogi i stopy.

W oparciu o analizy tych szczątków naukowcy ustalili, że Ardi i jej podobni byli wszystkożerni - zbierali rośliny, grzyby, bezkręgowce, mogli nawet chwytać drobne kręgowce. Eksperci podejrzewają, że umieli się posługiwać prostymi narzędziami, gałązkami i liśćmi. Na stanowiskach związanych z adrepitekami nie znaleziono jednak śladów narzędzi kamiennych. "A wierzcie, że szukałem" - zapewnia White dodając, że wiek najstarszych znanych narzędzi kamiennych ocenia się na 2,6 mln lat.

Mieli stosunkowo małe mózgi - wielkością podobne do mózgu szympansów (mniej więcej jedna piąta ludzkiego), oraz długie ramiona i krótkie nogi. Ardi dobrze się czuła na drzewach i na ziemi. Sprawnie się wspinała dzięki długim palcom dłoni i przeciwstawnie ustawionym, dużym palcom nóg. Chodziła też obunóż, choć nie była w stanie biegać lub wędrować na długie dystanse.

Ustalenie tych faktów było dla naukowców bardzo ważne, ponieważ wszystko wskazuje na to, że najwcześniejsze hominidy odróżniały od małpich krewniaków właśnie dwie cechy - dwunożność oraz mniejsze kły.

"Sądzimy obecnie, że to zmiany społeczne, a nie środowiskowe, doprowadziły do rozdzielenia się gatunków" - mówi White. - Ponieważ selekcja naturalna obejmuje reprodukcyjny sukces, inny uczestnik projektu, prof. Owen Lovejoy podejrzewa, iż samce ardipiteków mogły się wiązać w pary z konkretnymi samicami i im pomagać, przynosząc jedzenie. Takie zachowanie faworyzowało te samce, które najlepiej radziły sobie na dwóch nogach, a wolne ręce mogły zająć pokarmem. Natomiast dokarmiane samice mogły lepiej skupić się na dzieciach "swoich" zaopatrzycieli.

Redukcja kłów przemawia jednocześnie za tym, że samce ardipiteka nie były w stosunku do siebie tak agresywne, jak choćby współczesne szympansy.

Choć właśnie szympansy są naszymi najbliższymi żyjącymi krewniakami, nie ma żadnych dowodów na to, by H. sapiens wyewoluował od osobników do nich podobnych, tracąc z czasem szympansie cechy. Wydaje się raczej, że po rozejściu się dróg ewolucyjnych szympansów i hominidów obie grupy poszły własnymi drogami ewolucji, wykształcając charakterystyczne dla siebie cechy.

White przyznaje, że związek skamieniałości Ar. ramidus i australopiteków (znalezionych w etiopskich warstwach położonych o około 80 m. wyżej) jest dość niepewny. Niemniej, jak mówi, gatunek Ardi mógł wydać bezpośrednich przodków gatunku Lucy, którzy z kolei mogli być bezpośrednimi przodkami ludzi współczesnych.

Bez dodatkowych znalezisk powiązanie osobników czy też gatunków jest jednak ryzykowne - zastrzegł White. "Ardipithecus ramidus znany jest wyłącznie z tego jednego, bogatego stanowiska w Etiopii" - podkreślił White. - "Mamy nadzieję, że znajdą się kolejne skamieniałości, zwłaszcza z okresu 3-5 mln lat temu, które pozwolą przetestować tę hipotezę następstwa".ZAN PAP - Nauka w Polsce yy/