Dzieje Nuncjatury Apostolskiej w Polsce sięgają XVI wieku. Pierwszym nuncjuszem w naszym kraju był Luigi Lippomano, mianowany przez papieża Juliusza III w 1555 r. Zadaniem nuncjuszy było wówczas wprowadzanie w życie Kościołów w poszczególnych państwach decyzji Soboru Trydenckiego, będących reakcją na problemy, które spowodowała reformacja. Decyzje te miały na celu utrzymanie jedności Kościoła, obronę wiary i zasad moralności chrześcijańskiej.

Polska była jednym z pierwszych 10 państw europejskich, z którymi Stolica Apostolska nawiązała pełne, stałe stosunki dyplomatyczne. Była to jedna z ważniejszych nuncjatur, często oznaczała początek wielkiej kariery dla kierowanych tam dyplomatów.

Pierwszym dyplomatą rzymskim rezydującym w Polsce, a następnie wybranym papieżem, był 13. nuncjusz (w latach 1588-1589) abp Ippolito Aldobrandini, późniejszy Klemens VIII (1592-1605). Abp Antonio Pignatelli, nuncjusz w Polsce w latach 1660-1668, w 1691 r. też został papieżem i przyjął imię Innocentego XII (rządził Kościołem do r. 1700).

W okresie I Rzeczypospolitej przy królach Polski, najpierw w Krakowie, a następnie w Warszawie, było akredytowanych 53 nuncjuszy - ostatnim był abp Lorenzo Litta, który swój urząd piastował w latach 1794-1797. Po III rozbiorze, który położył kres niepodległości Polski, nuncjusz ten próbował jeszcze przez pewien czas sprawować swój urząd, starając się zapewnić normalną działalność Kościołowi pod panowaniem carskiej Rosji.

W XX w. pierwszym po odzyskaniu niepodległości przez Polskę nuncjuszem w naszym kraju został abp Achille Ratti (1919-21), który później, w 1922 r. został papieżem jako Pius XI (zmarł w 1939 r.). To on zawarł 10 lutego 1925 r. Konkordat z Polską, a kilka miesięcy później bullą Vixdum Poloniae unitas uregulował granice polskich diecezji i prowincji kościelnych. W kwietniu 1938 r. kanonizował polskiego jezuitę bł. Andrzeja Bobolę.

Następcami Rattiego byli kolejno: Lorenzo Lauri (1921-1927), Francesco Marmaggi (1928-1936) i Filippo Cortesi (1936-1939). Ten ostatni opuścił Polskę wraz z korpusem dyplomatycznym i rządem po wybuchu II wojny światowej. Pozostał jednak niemal do końca marca 1940 r. w Rumunii, organizując tam pomoc dla polskich uchodźców. Później pomagał im również w Rzymie. Do końca życia (zmarł 1 lutego 1947 r.) zachował tytuł nuncjusza apostolskiego w Polsce.

Po zakończeniu II wojny światowej tzw. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej zerwał we wrześniu 1945 r. Konkordat. Pierwsze oficjalne kontakty między Stolicą Apostolską a rządem PRL nawiązano w 1971 r. Rozmowy dyplomatyczne doprowadziły do ustanowienia w lipcu 1974 r. jedynej w swoim rodzaju formy stosunków tzw. Zespołu ds. Stałych Kontaktów Roboczych między PRL a Stolicą Apostolską. Szef Zespołu ds. Stałych Kontaktów ze strony polskiej (pierwszym był Kazimierz Szablewski) urzędował w Rzymie, ale jego odpowiednik watykański - nuncjusz apostolski do specjalnych poruczeń abp Luigi Poggi - nie rezydował w Warszawie.

Taki stan utrzymywał się aż do przemian w 1989 r., kiedy to 17 lipca Stolica Apostolska i Polska przywróciły stosunki dyplomatyczne na szczeblu odpowiednio nuncjatury apostolskiej i ambasady. Pierwszymi szefami obu placówek zostali: abp Józef Kowalczyk i ówczesny szef Zespołu ds. Stałych Kontaktów Roboczych Jerzy Kuberski.

Pierwszym po II wojnie światowej nuncjuszem apostolskim w Polsce mianowany został przez Jana Pawła II w sierpniu 1989 r. ks. Józef Kowalczyk. Sakrę biskupią przyjął on w październiku tego samego roku z rąk polskiego papieża.

W okresie sprawowania przez abp. Kowalczyka urzędu nuncjusza została przeprowadzona reorganizacja struktur administracyjnych Kościoła katolickiego w Polsce, wynegocjowano tekst Konkordatu odpowiadający nauce Soboru Watykańskiego II (podpisany 28 lipca 1993 r. i ratyfikowany 23 lutego 1998 r.).

Zgodnie z wielowiekową tradycją i zwyczajami międzynarodowymi nuncjusz apostolski w Polsce jest z urzędu - podobnie jak w 50 innych krajach świata - dziekanem korpusu dyplomatycznego. SKZ

PAP - Nauka w Polsce

bsz