<strong>1 listopada 1918 r. na zjeździe w Lublinie ze zjednoczenia organizacji harcerskich ze wszystkich trzech zaborów powstał Związek Harcerstwa Polskiego</strong>. 90. rocznicę tego wydarzenia Związek uczci m.in. w sobotę - konferencją w Sejmie oraz w najbliższy poniedziałek - przekazaniem Ognia Niepodległości na dziedzińcu Belwederu.
Początki ruchu skautowego sięgają początków XX wieku, kiedy Robert Stephenson Smyth Baden-Powell wydał "Wskazówki do skautowania" i "Skauting dla chłopców", a w 1907 roku zorganizował pierwszy obóz skautowy. Za cel skautingu uznano "przyczynianie się do rozwoju młodych ludzi w taki sposób, by w pełni mogli wykorzystać swoje możliwości fizyczne, umysłowe, społeczne i duchowe jako jednostki, jako odpowiedzialni obywatele i jako członkowie wspólnot lokalnych, narodowych i międzynarodowych".
Zalążki skautingu w Polsce datują się na rok 1909, kiedy jego ideę zaczęły propagować Organizacja Młodzieży Niepodległościowej "Zarzewie", Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" i Ruch Etyczny "Eleusis". Propagatorem ruchu skautowego w Polsce był Andrzej Małkowski, który przetłumaczył na polski "Skauting dla chłopców", wydany w 1911 roku. W tym samym roku z jego inicjatywy we Lwowie powstały pierwsze drużyny - im. Tadeusza Kościuszki, Jana Karola Chodkiewicza i Emilii Plater.
W roku 1911 zaczął się także ukazywać dwutygodnik "Skaut", w którego pierwszym numerze wydrukowano wiersz "Wszystko co nasze" Ignacego Kozielewskiego, do którego druhna Olga Drahonowska- Małkowska dwa lata później dopisała refren, a całość dostosowała do melodii pieśni powstańczej "Na barykady". Pieśń "Wszystko co nasze" w 1918 roku została uznana za Hymn Harcerski. Później wielokrotnie przekształcany, dopiero w 1981 roku powrócił do pierwotnej formy.
Kolejne wydanie "Skauta" zawierało treść harcerskiego ślubowania oraz Prawo Skautowe, którego głównymi zasadami były: obowiązek wobec Boga, wobec bliźniego i wobec samego siebie. W roku 1913 sformułowane zostało harcerskie hasło "Czuwaj!" oraz przyznano pierwszy Krzyż Harcerski według projektu Kazimierza Lutosławskiego, wzorowany na orderze Virtuti Militari.
W tym samym roku delegacja polska wzięła udział w zlocie skautów w Birmingham, na którym Baden-Powell w uznaniu zasług Małkowskiego wręczył mu wysokie odznaczenie skautowe - odznakę Bizona.
W 1912 roku w książce Mieczysława Szreibera i Eugeniusza Piaseckiego "Harce młodzieży polskiej" po raz pierwszy zostają użyte pojęcia "harcerz", "harcmistrz" i "zastęp". Pod koniec roku 1913 następuje rozłam w ruchu skautowym - powstają dwie główne organizacje - Naczelna Komenda Skautowa i Polska Organizacja Skautowa - oraz kilka mniejszych.
Wszystkie organizacje skautowe z ziem Królestwa Polskiego na zjeździe 1-2 listopada 1916 roku połączyły się, tworząc Związek Harcerstwa Polskiego. Połączenie organizacji harcerskich z ziem wszystkich trzech zaborów odbyło się na zjeździe w Lublinie 1 listopada 1918 roku, gdzie utworzono także Naczelną Radę Harcerską.
W styczniu 1919 roku zginął tragicznie pionier polskiego harcerstwa Andrzej Małkowski. W tym samym roku oficjalnie przyjęte zostają określenia "harcerz" i "harcerka". W 1920 roku w Londynie odbył się pierwszy międzynarodowy zlot skautów, na którym Baden- Powell otrzymał tytuł Naczelnego Skauta Świata. Na przełomie lat 1920-1921 odbył się pierwszy zjazd ZHP, na którym przyjęto statut, zatwierdzono Prawo i Przyrzeczenie oraz wybrano władze. W 1925 roku wprowadzono stopnie harcerskie.
W dwudziestoleciu międzywojennym powstało kilka pomniejszych organizacji harcerskich - Wolne Harcerstwo Adama Ciołkosza, Czerwone Harcerstwo Stanisława Duboisa, Koło Instruktorów imienia Mieczysława Bema i Juliusza Dąbrowskiego oraz ruch zuchowy Aleksandra Kamińskiego, dla którego zostało także zatwierdzone Prawo i Obietnica Zucha oraz Znaczek Zucha. Tuż przed wojną powstało Pogotowie Wojenne Harcerzy i Harcerek.
Po wybuchu II wojny harcerstwo przeszło do konspiracji jako Szare Szeregi, które z czasem wypracowały podział na poszczególne grupy wiekowe: 12-14 lat - "Zawiszacy", 14-17 lat - "Bojowe Szkoły" oraz powyżej 18 lat "Grupy Szturmowe". Powstał program "Dziś-Jutro- Pojutrze", w którym "dziś" - oznaczało walkę z okupantem, "jutro" - przygotowania do powstania, zaś "pojutrze" - przysposabianie do życia w wolnej Polsce.
Naczelnikami Szarych Szeregów w okresie II wojny byli: Florian Marciniak "Krzemień" (do maja 1943), Stanisław Broniewski "Orsza" (do października 1944) i Leon Marszałek (do rozwiązania Szarych Szeregów w styczniu 1945). W okresie największego rozwoju Szare Szeregi liczyły 20 chorągwi (które dzieliły się na hufce, drużyny i zastępy). Do najważniejszych akcji wojennego harcerstwa zalicza się m.in. akcję pod Arsenałem (1943) i zamach na "kata Warszawy" Franza Kutscherę. Harcerze z Szarych Szeregów stali się bohaterami książki harcmistrza Aleksandra Kamińskiego "Kamienie na szaniec" (wydanej w podziemiu w 1943 roku).
Po wojnie ZHP został przejęty przez władze komunistyczne. W 1950 roku wcielono go do Związku Młodzieży Polskiej i przekształcono w Organizację Harcerską ZMP, kopię rosyjskiego "Pioniera". W 1956 roku harcerstwo zostało wyodrębnione z ZMP i powstała najpierw Organizacja Harcerska Polski Ludowej, a następnie reaktywowano ZHP.
W 1957 roku powstała Rozgłośnia Harcerska, w której debiutowało wielu znanych potem dziennikarzy radiowych, m.in. Wojciech Mann, Jerzy Owsiak, Tadeusz Sznuk, Piotr Kaczkowski.
Na początku lat 80., w okresie rozwoju ruchów podziemnych i "Solidarności" w Krakowie, powstały Kręgi Instruktorów Harcerstwa im. A. Małkowskiego, działające w duchu odrodzenia moralnego harcerstwa.
Na zjeździe ZHP w 1989 roku ze statutu usunięto "polityczne" zapisy, a równocześnie w łonie harcerstwa nastąpił rozłam - powstał Związek Harcerstwa Rzeczpospolitej i kilka pomniejszych organizacji. W 1996 roku ZHP został przyjęty do Światowej Organizacji Ruchu Skautowego oraz Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek.
Obecnie Związek Harcerstwa Polskiego liczy nieco ponad 125 tys. harcerek i harcerzy, a jego przewodniczącym jest harcmistrz Adam Massalski.
PAP - Nauka w Polsce, Anna Kondek
bsz
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
