W 1938 r. Karol Wojtyła rozpoczął studia polonistyczne na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. We wrześniu 1938 r., zgodnie z przyjętymi wobec młodzieży akademickiej przepisami, przywdział mundur żołnierza Legii Akademickiej. Zadaniem Legii było wówczas objęcie studentów przygotowaniem wojskowym. W zbiorach archiwalnych Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie do dziś znajduje się legitymacja, wystawiona dnia 27 września 1938 r. przez Komendanta Legii Akademickiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, dla Karola Wojtyły. Jest ona formalnym stwierdzenia przydziału służbowego przyszłego papieża do Legii Akademickiej.

"Służba wojskowa od wieków była jednym ze sposobów manifestowania patriotyzmu. W I Rzeczypospolitej, gdzie nie wykształcił się absolutystyczny sposób sprawowania rządów, funkcjonował etos szlachcica stojącego na straży ojczyzny. Zmiany społeczne, jakie zachodziły w XIX wieku na ziemiach polskich, doprowadziły do wykształcenia się tożsamości narodowej i obywatelskiej również wśród niższych warstw. Było to zauważalne m.in. w uczestnictwie wszystkich grup społecznych w działalności niepodległościowej w okresie poprzedzającym I wojnę światową oraz czasie jej trwania. O zwycięstwie zadecydowała wówczas postawa całego społeczeństwa, ożywionego nadzieją na budowę niezależnego państwa. W czynie tym uczestniczyła masowo młodzież, a wśród nich wyróżnili się masowo akademicy" - mówił Hieronim Sieński z Centralnej Biblioteki Wojskowej podczas sesji naukowej "Jan Paweł II o pokoju, wojnie i wojsku".

Jak dodał, dzień odzyskania niepodległości - 11 listopada 1918 r. - uznaje się również jako datę powstania Legii Akademickiej w Warszawie, przemianowanej w 1920 r. w 36 pułk piechoty Legii Akademickiej. 13 grudnia tego roku na Placu Saskim akademicy złożyli przysięgę. W szeregach pułku znalazła się elita młodzieży - studenci wyższych uczelni stolicy: Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Warszawskiej, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego i Szkoły Głównej Handlowej. Sam Naczelnik Państwa - Marszałek Józef Piłsudski otoczył żołnierzy-studentów opieką i powierzył im wiele ważnych zadań.

Jak podkreślił Hieronim Sieński, żołnierze-studenci wyróżniali się szczególną postawą etyczną. Bardzo szybko Legia Akademicka stała się ulubionym pułkiem stolicy. Związek między 36 pp, a warszawskimi akademikami był zacieśniany przez cały okres międzywojenny.

27 listopada 1921 r. na Placu Saskim odbyła się ceremonia wręczenia pułkowi sztandaru. W 1928 r. został zatwierdzony ostatni wzór odznaki pułkowej w formie krzyża kawalerskiego z emblematami czterech uczelni warszawskich. W 1928 r. opracowano postulat programu szkolenia wojskowego studentów w toku nauki. Zaowocowało to powołaniem Komisji do Spraw Obozów Akademickich, mającej zajmować się organizowaniem dla studentów letniego szkolenia wojskowego.

"Duże zainteresowanie ze strony studentów i widoczne efekty kursów, spowodowały powstanie Legii w innych ośrodkach akademickich. W 1929 r. utworzono kompanie Legii Akademickiej w Wilnie i Krakowie, w roku następnym we Lwowie i Poznaniu. W II Rzeczypospolitej funkcjonował system przeszkolenia wojskowego w gimnazjach. Odbywał się on dwustopniowo i programowo pokrywał się z działalnością Legii Akademickiej" - opowiadał Hieronim Sieński. W sierpniu 1932 r., w związku z problemami programowymi, Legia uległa likwidacji. Dopiero pięć lat później, wraz z rosnącym zagrożeniem wojennym, podjęto próbę reaktywowania Legii Akademickiej w oparciu o nowy program. Jej zadaniem miało być teraz objęcie przygotowaniem wojskowym zarówno studentów jak i studentki. Służbę w Legii zaliczano jako odbycie zasadniczej służby wojskowej. Zdaniem Sieńskiego, nowo utworzona, a w zasadzie odtworzona, organizacja nie miała jednak zbyt dużo czasu na realizację powierzonych jej zadań, bowiem już 1 września 1938 r. jej formacje zostały wcielone do oddziałów Obrony Narodowej dla pełnienia wojskowej służby uzupełniającej.

Podczas sesji zwrócono uwagę także na to, iż na historię pułku składają się również losy jego żołnierzy. "Niektórzy z nich byli w nim krótko, inni dłużej, ale każdy starał zaznaczyć swoją obecność. Nazwiska wielu na stale weszły do tradycji Wojska Polskiego - mówił Sieński. - Z 36 pułkiem piechoty Legii Akademickiej związani byli m.in.: gen. Kazimierz Iranek-Osmecki, gen. Karol Jan Ziemski, płk. Stefan Jellenta, ks. Płk Władysław Józef Padacz, płk Julian Marian Piasecki, Jan Brzechwa, Jan Żabiński i Karol Wojtyła - późniejszy papież Jan Paweł II".

I właśnie ten ostatni, w ramach przysposobienia wojskowego, od 27 września do 2 października 1938 r. odbył kurs wstępny i budował drogę na przełęczy Krowiarka w powiecie Maków Podhalański. Po zwolnieniu ze służby czynnej (28 listopada 1938 r.) brał udział w cotygodniowych zajęciach Legii. Przebywał też na jednym z organizowanych przez Krakowską Legię obozów - w Ożomli pod Lwowem. W jego trakcie, oprócz ćwiczeń wojskowych, studenci pomagali przy budowie szkoły i przy pracach rolniczych, co było jednym z elementów na rzecz zbliżenia polsko-ukraińskiego. W ramach programu społecznego organizowano ogniska, występy artystyczne i gawędy. Każdy z uczestników obozu miał stopień wojskowy - strzelca z cenzusem. Wszyscy otrzymali karabiny. Zajęcia obejmowały musztrę z bronią i bez, ćwiczenia w strzelaniu, zajęcia z taktyki. Studenci pełnili warty i służby.

Uczestnicy sesji dowiedzieli się także, że 3 czerwca 1981 r., w dniu święta 36 PP Legii Akademickiej, przedstawiciele rodziny pułkowej przedłożyli Ojcu Świętemu prośbę o przyjęcie odznaki pułkowej. Prośba została podpisana przez grono oficerów, podoficerów i żołnierzy oraz przez rektora Uniwersytetu Warszawskiego prof. Henryka Samsonowicza. Odpowiedź Jana Pawła II była pozytywna. Powiadamiając o tym, watykański Sekretarz Stanu podziękował "w imieniu Jego Świątobliwości". Jednakże zanim doszło do wręczenia odznaki minęło kilka lat, które wypełniła dość liczna korespondencja. "Największą przeszkodą okazał się stan wojenny - wyjaśnił Sieński. - Wręczenie odznaki odbyło się kilka lat później, w Święto Pani Jasnogórskiej 26 sierpnia 1986 r., w letniej rezydencji papieży w Castel Gandolfo. Bezpośrednio po mszy, podczas audiencji papieskiej dla rodaków, przedstawiciele rodziny pułkowej 36 PP LA wręczyli Janowi Pawłowi II swoją odznakę".

Prowadzący przypomniał, że jeszcze kilkakrotnie rodzina pułkowa otrzymywała od watykańskiego Sekretarza Stanu "w imieniu Jego Świątobliwości" zapewnienia o modlitwie i pamięci: "Ojciec Święty poleca Bogu w modlitwie poległych i zmarłych żołnierzy b. 36 pp. Legii Akademickiej, upraszając dla nich pokój wiekuisty. Weteranom i ich rodzinom zebranym na modlitwie z serca udziela szczególnego Błogosławieństwa Apostolskiego" - pisał Watykan. Przedstawiciele rodziny pułkowej osobiście też żegnali Jana Pawła II w kwietniu 2005 roku.

Sesji naukowej w Centralnej Bibliotece Wojskowej towarzyszą dwie wystawy: " Jan Paweł II o pokoju, wojnie i wojsku - wybór piśmiennictwa" i "Kompozytorzy polscy w hołdzie Ojcu Świętemu - partytury z kolekcji Tadeusza Burchackiego".

PAP - Nauka w Polsce, Elżbieta Zielińska

kap