2,5-metrowy pomnik autorstwa prof. Czesława Dźwigaja stanął na 1,5-metrowym postumencie. Biskup ma w jednej ręce krzyż, a w drugiej kartę z swoimi słowami "Nie o to chodzi, jak życie sobie ułożyć, lecz dlaczego żyć warto".

Monument odsłonił ostatni żyjący podkomendny biskupa, Paweł Złotos, a poświęcił bp Szczepan Wesoły. Pod pomnikiem wmurowano skrzynkę z ziemią spod Monte Cassino. Honorową wartę zaciągnęli żołnierze.

"Chciałem uczcić i przywrócić pamięć o tym wybitnym synu ziemi raciborskiej, bo była to postać niemal nieznana” – mówił prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Raciborskiej i inicjator postawienia pomnika w Raciborzu Zbigniew Ciszek. Wcześniej w raciborskich szkołach zorganizowano konkursy przypominające postać biskupa oraz sesję naukową w miejscowym muzeum.

Koszt budowy pomnika to ponad 80 tys. zł, z czego 60 tys. przekazała z budżetu miasta Rada Miejska. Wywołało to w Raciborzu sporo kontrowersji. Przeciwnicy inicjatywy wskazywali, że w mieście są pilniejsze potrzeby. "Krytykują to ci, którym Polska leży w poprzek. Ja spełniłem swój obowiązek, zrobiłem to, co należało" – mówił prezes Ciszek.

Ks. Józef Feliks Gawlina został mianowany biskupem polowym Wojska Polskiego w 1933 r. przez papieża Piusa XI. Po wybuchu wojny pozostał w Warszawie, którą opuścił na rozkaz naczelnego wodza, marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego. 11 września 1939 r. w Łucku podczas nalotu niemieckiego lotnictwa został ranny odłamkiem bomby.

18 września 1939 r., po agresji bolszewickiej na Polskę, przekroczył granicę rumuńską. 5 października przybył do Rzymu, gdzie złożył papieżowi Piusowi XII m.in. "opis pogańskich metod walki wroga". Potem biskup udał się do Francji, gdzie podjął ponownie obowiązki biskupa polowego organizujących się Polskich Sił Zbrojnych.

Po klęsce Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie pełnił swój urząd od 25 czerwca 1940 r. Po zawarciu w lipcu 1941 r. umowy Sikorski-Majski wizytował polskie ośrodki wojskowe w ZSRR na stepach Kirgizji i Uzbekistanu, a po wyjściu armii organizującej się pod dowództwem gen. Władysława Andersa z ZSRR - w Iraku, Palestynie, Egipcie oraz w Wielkiej Brytanii. W 1942 r. założył na Bliskim Wschodzie drukarnię i wydawnictwo biskupa polowego, przekształcone po wojnie w Katolicki Ośrodek Wydawniczy Veritas w Londynie.

W bitwie pod Monte Cassino uczestniczył jako kapelan liniowy, pracując w Sanitarnym Ośrodku Ewakuacyjnym. Z polecenia bpa Gawliny został założony na Monte Cassino polski cmentarz wojenny, a po bitwie atlantyckiej - cmentarz w Loreto.

Urząd biskupa polowego Polskich Sił Zbrojnych na uchodźstwie sprawował do 1947 roku, kiedy to został zdemobilizowany. Natomiast w jego jurysdykcji pozostali nadal emigranci i uchodźcy polscy poza krajem. W 1947 r. założył w Rzymie Instytut Wydawniczy Hosianum oraz zorganizował Centralny Ośrodek Emigracji Polskiej i Polski Instytut Historyczny. W 1949 r. został opiekunem emigracji na całym świecie, z siedzibą w Rzymie, a w 1957 mianowano go arcybiskupem.

Zmarł w 1964 r. w Rzymie. Spoczął – zgodnie ze swoim życzeniem – na cmentarzu żołnierzy polskich na Monte Cassino, w prostym żołnierskim grobie. Był odznaczony m.in. krzyżem Virtuti Militari i Krzyżem Monte Cassino.LUN

PAP - Nauka w Polsce

bsz