Bomba atomowa nie została użyta w żadnej wojnie od czasu amerykańskich ataków na japońskie miasta w 1945 r. Jej budząca grozę siła sprawia, że stała się bardziej narzędziem zastraszania niż zabijania - podkreśla fizyk jądrowy z Uniwersytetu Warszawskiego, http://www.uw.edu.pl dr Paweł Napiorkowski.Za pomocą bomb atomowych, które zostały użyte podczas II wojnie światowej, Amerykanie zniszczyli dwa Japońskie miasta - Hiroszimę i Nagasaki. 60. rocznica zagłady pierwszego z tych miast minęła 6 sierpnia. Od tamtej pory światu towarzyszy lęk przed nuklearną zagładą.

SIŁA ZASKAKUJĄCA NAWET DLA TWÓRCÓW BOMBY

Sami twórcy tej broni byli zaskoczeni jej siłą. Pierwsza próbna detonacja, dokonana 16 lipca 1945 r. na poligonie w amerykańskim stanie Nowy Meksyk, wielokrotnie przerosła oczekiwania wojskowych.

\"Aż dziwne, że w czasie tej próby nikt nie zginął. Amerykanie nie docenili jej siły. Kiedy saperzy badają siłę wybuchu bomby, kładą na niej, zanim wybuchnie, plik kartek, a po detonacji sprawdzają, jak daleko doleciały szczątki papieru. Przed eksplozją bomby atomowej też to zrobiono, nie zdając sobie sprawy, że wszystko, co się znajdzie w pobliżu eksplozji, musi wyparować w ułamku sekundy\" - opowiada fizyk.

KOSZMARNY MAŁY CHŁOPIEC

Pierwsza próba atomowa wypadła znakomicie. Pracujący nad tym projektem naukowcy wysłali do ówczesnego prezydenta USA Harry′ego Trumana wiadomość następującej treści: \"Doktor właśnie powrócił i jest przekonany, że mały chłopiec jest bardzo silny\".

\"Mały chłopiec\" (ang. Little Boy) to imię bomby. Takie samo nosiła ta, którą 6 sierpnia zrzucono na Hiroszimę. Wybrano je ze względu na relatywnie małe rozmiary pocisku wobec jego niszczycielskiej mocy. Ważąca cztery tony bomba zrzucona na miasto wybuchła z siłą równą sile eksplozji 15 tys. ton trotylu.

ŹRÓDŁO MOCY REAKCJI ŁAŃCUCHOWEJ

Ta niszczycielska siła pochodzi z energii wiązań między cząstkami elementarnymi wewnątrz jądra atomu. Uwalniana jest ona podczas rozpadu jądra atomowego niestabilnej substancji zwanej materiałem rozszczepialnym. Aby wyzwolić w krótkim czasie tak wiele energii w materiale rozszczepialnym, trzeba wywołać reakcję łańcuchową, czyli doprowadzić do tego, aby doszło do prawie jednoczesnego rozszczepienia milionów jąder atomowych.

Już w drugiej dekadzie XX w. odkryto, że jądro atomu może się rozszczepić, jeśli do jego wnętrza dostaną się dodatkowe cząstki elementarne. Zazwyczaj jądro rozpada się po wchłonięciu dodatkowych neutronów. Produktem rozpadu, oprócz pewnej ilości energii, są również wolne neutrony. Reakcja łańcuchowa zachodzi wtedy, kiedy owe wolne neutrony dostają się do wnętrza kolejnych jąder, te do następnych itd.

\"Wewnątrz bomby atomowej w ciągu ułamka sekundy zachodzi reakcja łańcuchowa, powodująca rozpad jąder atomów. Tylko niewielka część materiału rozszczepialnego zdąża przereagować, reszta wyparowuje w mgnieniu oka pod wpływem wypromieniowanej ilości energii\" - opisuje Napiorkowski.

BŁYSK, GORĄCO I UDERZENIE

Energia powstała w wyniku reakcji najpierw rozchodzi się w postaci błysku światła, podobnego do blasku słońca. Kolejną falą jest wysoka temperatura. To właśnie z tego powodu zginęło najwięcej ludzi w Hiroszimie i Nagasaki. Na koniec od miejsca eksplozji rozchodzi się fala uderzeniowa.

\"Fala uderzeniowa jest bezpośrednim skutkiem gwałtownego wzrostu temperatury. Podgrzane powietrze rozpręża się, co widać, jeśli położy się na kaloryferze nadmuchany balon. Oczywiście w wypadku bomby atomowej dzieje się to niezwykle gwałtownie. Ponadto fala uderzeniowa działa w dwie strony - kiedy powietrze wewnątrz strefy wybuchu ostygnie, kurczy się gwałtownie, wówczas zabójczy wiatr wieje w drugą stronę\" - wyjaśnia fizyk.

WIDMO SKUTKÓW SKAŻENIA

Strach przed bombą atomową nie jest jednak spowodowany tylko jej niszczycielską siłą i bezpośrednimi skutkami wybuchu. Większy lęk budzi długotrwałe skażenie środowiska po jej użyciu.

\"Jednym ze skutków wybuchu atomowego jest rozrzucenie na dużym obszarze drobin radioaktywnej substancji. Drobiny te to po pierwsze - część samej bomby zbudowanej z promieniotwórczego materiału, a po drugie - napromieniowana ziemia, zassana przez wybuch i wyrzucona w górę w postaci tzw. +grzyba atomowego+\" - wyjaśnia fizyk.

Skażony teren może nie nadawać się do zamieszkania przez setki lat, a wysokie promieniowanie radioaktywne utrzymuje się przez wiele miesięcy. Obecnie w japońskich miastach, na które w 1945 r. zrzucono bomby atomowe mieszkają ludzie, a poziom promieniowania nie przekracza bezpiecznych wartości. Wiadomo jednak, że na terenach, gdzie przeprowadzano po wojnie próbne wybuchy, poziom radioaktywności jest wysoki i ludzie przebywać tam nie mogą.

\"Jest to jeden z powodów, dlaczego bomba nie została użyta od czasów II wojny światowej. Każdy, kto jej użyje wie, że skutki wybuchu będą długotrwałe, a wzrost promieniowania nie musi być lokalny. Po awarii w Czarnobylu skażenie najbliższego otoczenia było oczywiście największe, ale wiatr rozniósł promieniotwórcze drobiny nawet w promieniu setek kilometrów\" - podkreśla Napiorkowski.

PAP - Nauka w Polsce, Urszula Jabłońska

11 sierpnia 2005

reo