Około jedna piąta amerykańskich dzieci jest otyła, co wiąże się z poważnymi negatywnymi skutkami zdrowotnymi, a także zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju otyłości w wieku dorosłym. Coraz lepiej rozumiemy związek z czynnikami prenatalnymi, ale większość badań na ten temat opiera się na ogólnych trendach lub średnich grupowych. Zespół naukowców pod przewodnictwem badacza z Washington State University (USA) zbadał sposób, w jaki ponad 9400 dzieci dorastało od okresu niemowlęcego do przedpokwitaniowego.

Pozwoliło to zidentyfikować dwie odrębne ścieżki rozwoju. U większości (ponad 89 proc.) dzieci wskaźnik masy ciała rozwijał się typowo: spadek indeksu masy ciała (BMI) po pierwszym roku, a następnie stopniowy wzrost po 6. roku życia.

Niecałe 11 proc. wykazywało jednak zupełnie inny wzorzec. Dzieci, których matki częściej paliły w trakcie ciąży lub miały wysokie BMI przed ciążą, nie wykazywały spadku BMI po pierwszym roku i zaczęły szybko przybierać na wadze w czwartym roku życia.

"Możemy zidentyfikować dzieci na drodze do otyłości już w wieku 3,5 roku" — powiedział Chang Liu, adiunkt psychologii na WSU i autor korespondencyjny nowego artykułu (https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2834361). - "W wieku 9 lat dzieci z tej grupy osiągnęły średni wskaźnik BMI powyżej 99. percentyla".

Liu kierował zespołem naukowców, w skład którego wchodziło prawie 40 badaczy z instytucji w całym kraju, w tym Harvardu, Pennsylvania State University, University of Washington i innych.

Naukowcy wykorzystali dane z okresu od stycznia 1997 r. do czerwca 2024 r. z krajowego programu badawczego Environmental influences on Child Health Outcomes (ECHO). Korzystając z zaawansowanego podejścia do modelowania statystycznego (multiphase growth mixture modeling), byli w stanie zidentyfikować indywidualne różnice we wzorcach rozwojowych i konkretne punkty, w których te różnice się pojawiły. Byli w stanie również zidentyfikować czynniki ryzyka związane z różnicami — sugerując możliwe interwencje.

Chociaż badanie nie wskazuje na przyczynowe wyjaśnienie - istnieją przesłanki z poprzednich badań, że palenie w okresie prenatalnym i otyłość matki mogą zmieniać metabolizm płodu i rozwój tkanki tłuszczowej, potencjalnie programując układ metaboliczny dziecka w sposób, który utrzymuje się po urodzeniu i może wpływać na apetyt, metabolizm i magazynowanie tłuszczu przez całe życie.

"Otyłość dziecięca wiąże się z ogromnymi kosztami dla społeczeństwa — zarówno pod względem zdrowia i dobrego samopoczucia dzieci, jak i długoterminowego obciążenia opieką zdrowotną, gdy dzieci te stają się dorosłymi z wyższym ryzykiem cukrzycy, chorób serca i innych przewlekłych schorzeń" — powiedział Liu. - "Jeśli będziemy w stanie zidentyfikować dzieci zagrożone do 3,5 roku życia i skutecznie interweniować, będziemy mogli zapobiec znacznej części otyłości dziecięcej i jej dożywotnim konsekwencjom".

"Potrzebujemy więcej badań, aby lepiej zrozumieć te mechanizmy biologiczne i sposób, w jaki oddziałują one z czynnikami genetycznymi i środowiskiem postnatalnym, aby określić trajektorię wzrostu dziecka" — wskazał Liu.

"Po pierwsze, trójtorowe podejście mogłoby obejmować wspieranie kobiet w wieku rozrodczym w osiąganiu zdrowej masy ciała i rzuceniu palenia przed ciążą" — zaznaczył Liu. - "Po drugie, zapewnienie odpowiedniego przyrostu masy ciała w czasie ciąży. Po trzecie, wdrożenie intensywnego monitorowania i wczesnej interwencji (np. zdrowe wzorce żywieniowe i aktywność fizyczna) dla dzieci wykazujących niespadające wzorce BMI, zwłaszcza tych ze zidentyfikowanymi czynnikami ryzyka".

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ zan/