Od 2017 roku w Kanadzie działa interferometryczna sieć radioteleskopów Canadian Hydrogen Intensity Mapping Experiment (CHIME). Składa się z czterech anten o wymiarach 100 x 20 metrów. Ten instrument obserwacyjny jest poświęcony w szczególności badaniom linii widmowej neutralnego wodoru (21 cm), najpowszechniejszego pierwiastka we Wszechświecie. Znajduje się w Dominion Radio Astrophysical Observatory w prowincji Kolumbia Brytyjska na zachodzie Kanady.

Teraz Kanada, wraz z partnerami z innych krajów, szykuje następcę, który również będzie skupiał się na linii widmowej 21 cm, ale będzie znacznie czulszy, aż o rząd wielkości. Nowy projekt nosi nazwę Canadian Hydrogen Observatory and Radio-transient Detector (CHORD).

CHIME ma szczególne zasługi na polu badań szybkich błysków radiowych (ang. Fast Radio Bursts, w skrócie FRB). Jest to rodzaj sygnałów radiowych z kosmosu trwających tysięczne części sekundy (a czasami dłużej, maksymalnie do pojedynczych sekund). Pierwszy taki sygnał odkryto w 2007 roku, jest to więc młoda dziedzina badań w radioastronomii. Procesy astrofizyczne odpowiedzialne za te zjawiska nie są jeszcze dobrze zrozumiane przez naukowców.

Radioteleskop CHIME wykrył tysiące szybkich błysków radiowych. CHORD będzie kontynuować ten wysiłek, a badacze mają nadzieję na wykrycie ich jeszcze więcej, słabszych i w większym zakresie częstotliwości. Pełen zakres częstotliwości CHORD ma obejmować pasma od 300 do 1500 MHz.

Pierwsza antena CHORD została ustawiona w styczniu 2025 roku. Trwa montowanie kolejnych, do końca roku ma być ich 50. Wszystkie elementy składowe radioteleskopu CHORD, czyli sprzęt, oprogramowanie i projekty naukowe mają rozpocząć sesję testową jesienią tego roku, przy wykorzystaniu kilku anten. Radioteleskop ma być w pełni operacyjny w 2027 roku, będzie mieć wtedy 640 anten.

Podobnie jak w przypadku CHIME, radioteleskop CHORD znajduje się w Dominion Radio Astrophysical Observatory. To tam umiejscowiona jest główna część interferometru. Dwa mniejsze elementy powstaną w Kalifornii i Wirginii Zachodniej (USA). Pomogą one w szczególności w ustalaniu, z której dokładnie galaktyki pochodzi dany szybki błysk radiowy. Główna część radioteleskopu CHORD będzie mieć 512 sześciometrowych anten. Z kolei w lokalizacjach pomocniczych staną po 64 anteny.

Szersza tematyka badawcza radioteleskopu CHORD obejmie, poza szybkimi błyskami radiowymi, także wykonywanie map wielkoskalowych struktur we Wszechświecie dla linii emisyjnej 21 cm, przegląd galaktyk dla linii emisyjnej 21 cm, pulsary, badania pól magnetycznych w kosmosie, współpracę z teleskopami obserwującymi w innych zakresach długości fali, a także pomoc przy badaniach fal grawitacyjnych (obserwacje danego obszaru nieba po wykryciu fali grawitacyjnej przez detektory LIGO czy Virgo).(PAP)

cza/ bar/