Badanie kliniczne fazy 2, przeprowadzone przez naukowców z Fred Hutch Cancer Center w Seattle (USA), wykazało, że bezpieczna dawka mikrobioty pochodzącej od konkretnego dawcy pomogła w regeneracji mikrobiomu jelitowego u osób chorych na raka.

Jak wskazują autorzy, doustny przeszczep mikrobioty kałowej (FMT) jest wykonalnym i bezpiecznym sposobem skuteczniejszego zapobiegania reakcji zwanej "przeszczep przeciwko gospodarzowi" (graft versus host, GVHD) u pacjentów poddawanych przeszczepowi komórek macierzystych z powodu nowotworów krwi. GVHD to najpoważniejsze powikłanie po przeszczepie komórek układu krwiotwórczego - nieleczone, może doprowadzić nawet do śmierci chorego. Zawarte w przeszczepie limfocyty T atakują organizm biorcy, rozpoznając go jako obcy.

Badanie opiera się na wcześniejszych pracach dotyczących roli mikrobiomu jelitowego w pomaganiu pacjentom w rekonwalescencji po przeszczepie komórek macierzystych.

"Mikrobiom jelitowy jest organem samym w sobie i jest połączony z układem odpornościowym" — powiedział główny autor, dr Armin Rashidi, onkolog medyczny w Fred Hutch. - "Ponieważ proces przeszczepu komórek macierzystych uszkadza mikrobiom jelitowy - chcemy sprawdzić, czy FMT pomoże przywrócić różnorodność mikrobiologiczną i promować korzystne gatunki bakterii, które wspierają zdrowy układ odpornościowy".

Badanie objęło 20 pacjentów, którzy przeszli allogeniczne (pochodzące od innych osób) przeszczepy komórek macierzystych z powodu różnych chorób krwi, w tym nowotworów krwi. Następnie otrzymywali FMT w postaci doustnych kapsułek przyjmowanych trzy razy dziennie przez siedem dni. Kapsułki zawierały oczyszczoną społeczność mikrobów pochodzących z próbek kału pobranych od trzech zdrowych dawców.

Kapsułki zostały wyprodukowane przez University of Minnesota Microbiota Therapeutics Program zgodnie z zatwierdzonymi przez FDA protokołami badawczymi i surowymi standardami farmaceutycznymi.

"Chociaż kapsułki zostały pierwotnie opracowane do leczenia nawracających zakażeń Clostridioides difficile, obecnie są badane pod kątem wielu różnych wskazań" - powiedział dr Alexander Khoruts, współautor artykułu i gastroenterolog w University of Minnesota Medical School. - "W przeciwieństwie do leczenia C. difficile, większość wskazań wymaga zoptymalizowanych formulacji mikrobów jelitowych. Badanie Freda Hutcha ilustruje tę kolejną fazę rozwoju terapii mikrobiologicznej pochodzącej od dawcy".

Analizując wyniki FMT, wykazano także znaczące różnice między trzema dawcami. Najskuteczniejszy okazał się dawca numer 3, osiągając 67 proc. wskaźnik wszczepienia mikrobioty. Oznacza to, że ze wszystkich mikrobów po FMT, których pochodzenie można było ustalić z pewnością, 67 proc. pochodziło od dawcy, a pozostałe od pacjenta. "Zwycięski" dawca charakteryzował się wysokim poziomem korzystnego mikroba - Bifidobacterium adolescentis.

Podobnie jak we wcześniejszych badaniach, niższa różnorodność mikrobioty u pacjentów przed FMT wiązała się z lepszym wszczepieniem mikrobioty dawcy.

Co ważne, potwierdziło się, że FMT jest bezpieczne nawet u pacjentów z bardzo obniżoną odpornością: przeniesienie milionów żywych mikrobów do pacjenta nie spowodowało żadnych infekcji, prawdopodobnie dlatego, że były to "zdrowe" mikroby od zdrowego dawcy.

Wszczepienie osiągnęło 100 proc. w przypadku niektórych gatunków mikrobów, o których wiadomo, że wspierają ogólne zdrowie jelit i chronią przed chorobą przeszczep przeciwko gospodarzowi.

W ramach dalszych analiz (w oparciu o materiał od dawcy numer 3) naukowcy mają zbadać, czy FMT poprawia wyniki zdrowotne pacjentów poddawanych allogenicznemu przeszczepowi komórek macierzystych - przekłada się np. na mniejszą liczbę hospitalizacji, mniej zakażeń, lepszą jakość życia i dłuższe przeżycie. Badanie obejmie 126 pacjentów losowo przydzielonych do FMT od "zwycięskiego" dawcy zidentyfikowanego w obecnym badaniu - lub do grupy placebo.

"Nadzieją związaną ze stosowaniem FMT u osób otrzymujących przeszczepy komórek macierzystych jest to, że FMT pomoże zapobiec ostrej GVHD bez dodatkowej immunosupresji, poprawi jakość życia i zmniejszy śmiertelność po przeszczepie" — powiedział Rashidi. - "Nasze odkrycia opublikowane w 'Nature Communications' stanowią kolejny oparty na dowodach przykład tego, jak mikrobiom jelitowy może być wykorzystany do poprawy zdrowia człowieka".

Inne badania kliniczne dotyczące FMT skupiają się na leczeniu autyzmu, zapalenia okrężnicy, zapalnej choroby jelit i zespołu jelita drażliwego. W 2023 r. amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków zatwierdziła doustne FMT w leczeniu zakaźnej postaci biegunki.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ zan/