Większość krajów na świecie uruchomiła programy szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (human papillomavirus, HPV). Zgłaszane są spadające częstości występowania HPV, jednak interpretacja tego zjawiska nie jest prosta.

Szwedzcy naukowcy z Karolinska Institutet przenalizowali dostępne dane, aby ocenić spadającą częstość występowania wirusa brodawczaka ludzkiego w populacji przy uwzględnieniu czasu kalendarzowego, kohorty urodzeniowej i wieku w populacyjnym programie badań przesiewowych szyjki macicy.

Danych do badania (https://doi.org/10.1093/infdis/jiaf032) dostarczyło 836 314 podstawowych badań przesiewowych szyjki macicy wykonanych u kobiet w wieku 23-64 lat w latach 2014-2023 w regionie Sztokholmu. Dane pochodziły ze szwedzkiego Krajowego Rejestru Badań Przesiewowych Szyjki Macicy.

Współczynnik szans zakażenia HPV16/18 oszacowano, porównując każdą kohortę urodzeniową z niezaszczepionymi kobietami urodzonymi w 1984 r., stosując model wiek-okres-kohorta.

Spośród kobiet urodzonych w latach 1999-2000 zaszczepiono 82-83 proc. pacjentek. Przed 2019 r. częstość występowania HPV16/18 była najwyższa wśród najmłodszych kobiet w programie badań przesiewowych. W latach 2020-2023 częstość występowania wśród kohort urodzeniowych, którym oferowano zorganizowane szczepienia w szkołach stale spadała.

W porównaniu z grupą niezaszczepioną przeciwko HPV w roku 1984 wśród osób urodzonych w 2000 r. odnotowano spadek częstości występowania HPV16 o 98 proc oraz 99 proc. spadek częstości występowania HPV18.

Malejąca częstość występowania HPV16/18 spowodowała znaczny wzrost NNS - liczby osób, które trzeba przebadać, aby wykryć i zapobiec 1 przypadkowi raka szyjki macicy (co wskazuje na coraz rzadsze występowanie tego problemu i jest pomyślną wiadomością).

Jak podkreślają autorzy, spadki HPV16/18 były znacznie większe niż zasięg szczepień, co sugeruje efekt odporności stadnej. Rzadziej ulegały zakażeniu i chorowały także osoby niezaszczepione. Zmieniająca się epidemiologia typów HPV wymaga zaktualizowanych programów badań przesiewowych.

W Szwecji refundowane (dobrowolne) szczepienia przeciwko HPV rozpoczęły się w 2007 r. i były skierowane do dziewcząt w wieku 13–17 lat. Jednak osiągnęły niski zasięg i były nierównomiernie rozłożone według klasy społeczno-ekonomicznej.

W 2012 r. zorganizowane w szkołach szczepienia przeciwko HPV (szczepionka 4-walentna) zaczęły obejmować dziewczęta w wieku 11–13 lat (urodzone w 1999 r. i młodsze), co zaowocowało wysokim i społecznie równomiernym pokryciem szczepionką. Dodatkowo uzupełniano szczepienia dla dziewcząt urodzonych w latach 1993–1998 (dziewczęta w wieku do 19 lat). W 2020 r. program szczepień przeciwko HPV zaczął obejmować też chłopców. Warte podkreślenia jest, że jednocześnie prowadzono ogólnokrajowe badania przesiewowe raka szyjki macicy. Szczepionka Gardasil 9 weszła do użytku w roku 2021 dla kobiet urodzonych w latach 1994-1999.

Przed wdrożeniem szczepień wirusy HPV16 i 18 występowały powszechnie, przy czym ich częstość występowania osiągała szczyt u kobiet i mężczyzn w wieku 20 lat. W porównaniu z okresem przed szczepieniem, po wprowadzeniu szczepionek przeciwko HPV nastąpił spadek częstości występowania HPV16/18 i kłykcin wśród zaszczepionych będących w wieku poniżej 25 roku życia.(PAP)

Paweł Wernicki

pmw/ bar/