Uroczystość wręczenia wyróżnień - połączona z dyskusją o społecznym znaczeniu nauki - odbyła się w czwartek w Warszawie w Fundacji im. Stefana Batorego.

Wyróżnienie zostało ustanowione w 2016 r. dla upamiętnienia prof. Macieja W. Grabskiego 1934-2016, prezesa Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP). Jest przyznawane osobom, które promują i wyjaśniają metody naukowego wnioskowania, prezentują wpływ nauki i uczonych na rozwój cywilizacyjny Polski.

Prof. Magdalena Fikus współorganizowała warszawski Festiwal Nauki w 1997 r. "To była pierwsza inicjatywa, w której naukowcy wyszli z laboratoriów i zaczęli rozmawiać z publicznością o nauce. To był dobry przykład - teraz odbywa się 20 festiwali w różnych miejscach Polski" - podsumował podczas czwartkowej uroczystości prezes FNP prof. Maciej Żylicz.

Przypomniał, że prof. Fikus zaangażowana była też w powstawanie Centrum Nauki Kopernik, a w 2000 r. zaczęła organizować kawiarnie naukowe przy Festiwalu Nauki, które były cyklem spotkań naukowców z ludźmi, którzy nie są naukowcami. Zdaniem Żylicza powodzenie tych projektów pokazało, że "społeczeństwo jest chłonne, chce uczestniczyć w tego typu inicjatywach".

Drugim tegorocznym laureatem został Robert Firmhofer. W 1997 roku (wspólnie z prof. Łukaszem Turskim oraz Krystyną Kępską-Michalską) zainicjował Piknik Naukowy w Warszawie. Potem zajął się realizacją projektu Centrum Nauki Kopernik i w 2006 r. został dyrektorem tej placówki. Dr Marta Łazarowicz-Kowalik, która prezentowała jego sylwetkę, zwróciła uwagę, że wypromowana przez Firmhofera idea pokazywania nauki na ulicy była może pomysłem nietypowym, ale szybko okazało się, że to bardzo udany eksperyment.

Robert Firmhofer podczas swojego wystąpienia mówił o tym, jak społeczne rozumienie nauki prowadzi do zaufania do nauki. Pokazywał, jak ważne są w popularyzacji osobiste zaangażowanie odbiorców i ich uczestnictwo w spotkaniach z nauką. Omawiał też komponenty zaufania nauki. "Nie jest tak, że miliony osób, które przychodzą do Centrum Nauki Kopernik, to tylko ludzie, którzy ufają nauce” - powiedział. Wspomniał przy tym, że w pandemii było mnóstwo osób, również naukowców, którzy zgłaszały swoje niezadowolenie z powodu konieczności noszenia maseczek w centrum.

Dyrektor CNK wymienił, że elementami zaufania do nauki są nie tylko kompetencja czy wiedza przedmiotowa, czy rzetelność i niezawodność - o czym pamięta się przy popularyzacji. Mniej oczywistymi, ale również ważnymi komponentami zaufania do nauki jest też jednak empatia - odbiorca powinien mieć przekonanie, że naukowiec o nim myśli. A ostatnim ważnym punktem zaufania do nauki spójność deklaracji i działań. "Pewnie afera z Collegium Humanum może mieć długotrwały wpływ na poziom zaufania do nauki w Polsce" - ocenił Robert Firmhofer.

Obecna na wręczeniu nagród marszałek Senatu RP Małgorzata Kidawa-Błońska, której prof. Maciej Grabski był ojcem, powiedziała, że ludzie powinni zrozumieć, że "działalność naukowa to nie są fanaberie ani ekscentryczne wydawanie pieniędzy, ale to konieczność". Jej zdaniem, jeśli chcemy zrozumieć świat i go zmieniać, musimy poszukiwać rozwiązań, a bez nauki tego się nie zrobi. Do tego zaś są potrzebne osoby, które mówią o nauce w sposób przystępny i wciągają do nauki kolejne pokolenia. "Nauka powinna być przepustką do przyszłości" - oceniła.

Prezes FNP Maciej Żylicz zastanawiał się, jak przekonać społeczeństwo, że opłaca się w naukowców inwestować. "Są kraje, które odrobiły lekcję" - ocenił. Podał przykład, że w Wielkiej Brytanii dwie trzecie środków na rozwijanie nauki dotyczącej nowotworów to pieniądze od prywatnych osób.(PAP)

Nauka w Polsce, Ludwika Tomala

lt/ agt/