Instytut Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu (https://igcz.poznan.pl/) jest jednym z finalistów tegorocznej edycji konkursu Popularyzator Nauki - w kategorii Instytucja.

Inicjatywy dla najmłodszych

Jednym z najważniejszych aktywności IGC PAN jest prowadzenie cotygodniowych warsztatów genetycznych dla przedszkolaków, uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Przez ostatnie trzy lata zespół przeprowadził ponad 100 takich spotkań, docierając do ok. 2500 dzieci. Program jest dostosowany do wieku odbiorców i obejmuje interaktywne wykłady, warsztaty eksperymentalne i zwiedzanie laboratoriów. Najmłodsi mogą przyjrzeć się pracy naukowców i odkrywać wraz z nimi tajniki genetyki, immunologii, biologii rozrodu oraz badań nad nowotworami.

Pracownicy instytutu, na co dzień - aktywni naukowcy, zajęci intensywną działalnością badawczą - tłumaczą młodym ludziom m.in. "dlaczego Krysia ma piegi, a Olek jest wyższy od Romka?" albo mówią o wirusach i tłumaczą, "co genetycy chowają w probówkach".

Mobilna Akademia Nauki – nauka blisko ludzi

W 2022 r. Instytut uruchomił flagowy projekt - Mobilną Akademię Nauki (MAN), realizowany w ramach Stowarzyszenia "Gen-i-już". Do tej pory naukowcy dotarli z nim do kilku tysięcy uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, opowiadając o najciekawszych zagadnieniach związanych z genetyką człowieka, odpornością, zagrażającymi nam patogenami itp. Bezpośrednią inspiracją dla tej inicjatywy była pandemia; jej uruchomienie stanowiło odpowiedź na potrzebę zrozumienia kwestii związanych z wirusem SARS-CoV-2, szczepionkami i odpornością populacyjną inaczej stadną. Projekt cieszy się dużym uznaniem, a w 2023 r. zdobył wyróżnienie w konkursie INICJATORY, organizowanym przez Miasto Poznań.

"To autorski program naszego stowarzyszenia, który powstał w bardzo trudnych okolicznościach, czyli w trakcie trwania pandemii, kiedy zaczęły pojawiać się w mediach różne niezrozumiałe dla społeczeństwa pojęcia związane z budową wirusów, technikami biologii molekularnej czy z działaniem szczepionek. Wtedy w naszym zespole popularyzacyjnym narodził się pomysł, aby spróbować wyjaśnić te pojęcia dzieciom i młodzieży. To było nie lada wyzwanie, ale wydaje się, że udało nam się to osiągnąć. Dzięki wiedzy o profilaktyce chorób zakaźnych oraz szczepień ochronnych, wielu uczestników mówiło po zajęciach, że wirus SARS-CoV-2 przestał być dla nich taki straszny" - mówi dr hab. Iwona Ziółkowska-Suchanek, koordynatorka popularyzatorskich działań IGC PAN.

Wśród ważnych aspektów pracy popularyzatorskiej jej i kolegów wymienia przybliżanie wiedzy o szczepieniach - związanych z pandemią Covid-19 i wszystkich innych szczepieniach ochronnych, dzięki którym ludziom nie zagrażają już niektóre poważne choroby. "Na zajęciach udało nam się wprowadzić pojęcie odporności stadnej. To było bardzo ciekawe i nowe zagadnienie dla uczestników naszych warsztatów, gdyż wcześniej nie uświadamiali sobie, że szczepiąc siebie chronią także inne osoby, np. babcie, dziadków, młodsze rodzeństwo. Co więcej opiekunowie dzieci wielokrotnie podkreślali, że dzięki naszym warsztatom zrozumieli, jak naprawdę działają szczepionki, jak się nad nimi pracuje i jak ważne są dla zdrowia całego społeczeństwa" - opowiada dr Ziółkowska-Suchanek.

Popularyzacja wśród dzieci i seniorów

Instytut nie ogranicza działalności popularyzatorskiej wyłącznie do najmłodszych. We współpracy z Wydziałem Zdrowia Urzędu Miasta Poznania oraz Centrum Inicjatyw Senioralnych realizował projekt profilaktyki nowotworów skierowany do seniorów. Jego celem było zwiększanie świadomości zdrowotnej w tej grupie wiekowej, przybliżenie najnowszych odkryć medycyny oraz zapoznanie z możliwościami profilaktycznymi i terapeutycznymi schorzeń nowotworowych. Do tej pory odbyły się dwie edycje tego wydarzenia.

Poza własną działalnością popularyzatorską IGC PAN angażuje się w wydarzenia zewnętrzne. Od 2014 r. uczestniczy w Poznańskim Festiwalu Nauki i Sztuki, Nocy Naukowców, Nocy Biologów, Tygodniu Mózgu, Dniu Hematologii oraz innych lokalnych festiwalach i piknikach nauki. W ich trakcie pracownicy Instytutu prowadzą warsztaty, wykłady i pokazy naukowe, umożliwiając uczestnikom poznanie kluczowych zagadnień z zakresu dziedziczenia genów, zmienności genetycznej, ewolucji człowieka, odpowiedzi immunologicznej itp.

W latach 2022-2024 Instytut realizował projekt "Szczepionki, alergie i nowotwory. Jak genetycy pomagają białym krwinkom", a od 2023 r. projekt "Naukę mamy w genach!".

Zdobyć pieniądze

Aby wzmocnić działalność popularyzatorską, w 2016 r. IGC PAN powołał Zespół ds. Koordynacji Upowszechniania i Popularyzacji Nauki oraz zawiązał Stowarzyszenie „Gen-i-już” (www.facebook.com/genijuz). Dzięki pozyskiwanemu przez nie dofinansowaniu naukowcy mogą jeszcze efektywniej angażować się w projekty edukacyjne i społeczne oraz prowadzić je na szerszą skalę.

"Choć działania popularyzacyjne zaczęliśmy ok. 2008 r., to, aby dotrzeć do szerszego grona odbiorców, potrzebowaliśmy dodatkowych możliwości finansowania. Założenie Stowarzyszenia Gen-i-już umożliwiło nam pozyskiwanie dodatkowych środków z programów Miasta Poznania" - wyjaśnia dr Ziółkowska-Suchanek.

Naukowcy muszą wychodzić do społeczeństwa Misją zespołu IGC PAN jest zarażanie pasją do molekularnego świata, zachęcanie do zrozumienia go i inspirowanie do doświadczania. Poza szerzeniem wiedzy liczy się także samo pokazywanie (i promowanie) pracy naukowców.

Zajęcia z dziećmi i młodzieżą prowadzą pracownicy instytutu na wszystkich szczeblach kariery naukowej. "Nasz zespół popularyzacyjny składa się z doktorantów, doktorów oraz doświadczonych pracowników naukowych. Dzieci i młodzież mają możliwość poznania różnych osób pracujących w Instytucie i rozmowy z nimi. Pytają nas, jak wygląda typowy dzień pracy naukowca i czy trzeba się dużo uczyć. To jest niezwykle cenne doświadczenie nie tylko dla nich, ale i dla nas, naukowców" - mówi dr Ziółkowska-Suchanek.

"Przełomem naszych działań popularyzatorskich było wyjście poza mury Instytutu do społeczeństwa. A to jest bardzo ważne - ten bezpośredni kontakt z dziećmi, z młodzieżą" - podsumowuje naukowczyni. Tylko tak można rozwijać zainteresowania i pasje uczniów w zakresie genetyki i jej znaczenia dla zdrowia społeczeństwa.

Katarzyna Czechowicz

kap/ zan/