16 września - Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej

Fot. Adobe Stock
Fot. Adobe Stock

16 września przypada Międzynarodowy Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej. ONZ ustanowiła go dla upamiętnienia podpisania protokołu montrealskiego, którego celem było globalne przeciwdziałanie ubytkom w „płaszczu” ozonowym Ziemi. Dzięki wycofaniu m.in związków freonu, tzw. dziura ozonowa powoli się zmniejsza.

Ozon (O3) jest gazem reaktywnym w dwóch warstwach atmosfery, stratosferze (na wysokości od około 15 do 50 km) i troposferze (na wysokości około 15 km). Dobrze znana warstwa ozonowa w stratosferze chroni życie na Ziemi przed promieniowaniem ultrafioletowym Słońca.

„Dziura ozonowa” jest wynikiem naturalnych wahań ozonu w atmosferze, ale również emisji przez człowieka gazów, które trafiają do stratosfery i degradują cząsteczki ozonu. W jej wyniku do Ziemi dociera nadmiar promieniowania słonecznego, które stanowi zagrożenie dla zdrowia. O problemie zrobiło się głośno w latach osiemdziesiątych i na początku dziewięćdziesiątych XX wieku.

16 września 1987 r. w Montrealu (Kanada) podpisano międzynarodowe porozumienie - protokół montrealski. Jego celem było m.in. globalne przeciwdziałanie ubytkom w „płaszczu” ozonowym Ziemi, a przede wszystkim wycofanie substancji zubożających warstwę ozonową, w tym związków freonu (CFC).

Jak podaje Ministerstwo Klimatu i Środowiska, w raporcie Panelu Naukowego protokołu montrealskiego stwierdzono, że wskutek działań podejmowanych w ramach protokołu, od 2000 r. następuje stopniowe odradzanie się warstwy ozonowej. Doprowadzi ot do powrotu stężeń ozonu w stratosferze nad północną półkulą Ziemi do pierwotnego stanu już w 2030 r., nad półkulą południową do 2050 r., a nad regionami polarnymi do 2060 r. Wycofanie 99 proc. szkodliwych dla powłoki ozonowej substancji udaremniło emisję 135 miliardów ton równoważnika CO2 w okresie od 1990 r. do 2010 r.

W 2016 r. w Kigali (Rwanda) popisano poprawki do protokołu montrealskiego. Mają one na celu dalsze ograniczenie wzrost efektu cieplarnianego. Działania określone w dokumencie mogą zapobiec wzrostu temperatury Ziemi nawet o pół stopnia Celsjusza do końca wieku. Wymaga to podjęcia przez wszystkie kraje świata działań w zakresie efektywności energetycznej. Efekt ten może być osiągnięty dzięki wycofywaniu wodorofluorowęglowodorów (HFC) i gazów cieplarnianych.

Jak oszacowali w 2021 r. na łamach "Nature" brytyjscy naukowcy z University of Exeter, bez globalnego zakazu używania związków freonu (CFC) ziściłby się scenariusz „wypalonej Ziemi”. Niedobór ozonu i promieniowanie UV doprowadziłyby do wyniszczenia roślinności, wzrostu stężenia CO2 w atmosferze, a same freony powodowałyby dodatkowy efekt cieplarniany.

Ich zdaniem protokół montrealski dał Ziemi szansę na uniknięcie tego scenariusza.

Z powodu CFC globalna temperatura do 2100 roku miałaby bowiem wzrosnąć o dodatkowe 2,5 st. C. Zakaz ochronił bowiem planetę na dwa sposoby. Po pierwsze, wyeliminował cieplarniany wpływ tych gazów, który do końca wieku miałby spowodować wzrost temperatury na Ziemi o dodatkowy 1,7 st. C. Po drugie ochronił warstwę ozonową, która w latach 40. obecnego wieku uległaby załamaniu.

W efekcie do roku 2100 w warstwie nad tropikami byłoby 60 proc. mniej ozonu. To ubytek dużo większy, niż kiedykolwiek obserwowano nad Antarktydą.

Dodatkowo do roku 2050 promieniowanie UV w Europie, USA i w innych rejonach na średnich szerokościach geograficznych byłoby równie silne, jak na terenie tropików. Z jego powodu zdolność roślin i gleby do pochłaniania dwutlenku węgla dramatycznie spadłaby.

Do końca obecnego stulecia 580 mld ton mniej dwutlenku węgla zostałoby zgromadzone w lasach, innych rodzajach wegetacji oraz w glebie. Z tego powodu w atmosferze byłoby go 40-50 proc. więcej, niż bez freonów, co spowodowałoby dodatkowy wzrost globalnych temperatur o 0,8 st. C.

Łącznie freony bezpośrednio i pośrednio doprowadziłyby do końca stulecia do ogrzania Ziemi o dodatkowe 2,5 st. C.

Międzynarodowy Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej został ustanowiony przez ONZ. Tegoroczne hasło obchodów - „Advancing Climate Action” - wskazuje na potrzebę zwiększenia świadomości nie tylko w kontekście ochrony warstwy ozonowej, ale również istotnej roli postanowień protokołu montrealskiego dotyczących walki ze zmianami klimatu.

Szczegółowe informacje i materiały dotyczące obchodów są dostępne na stronie przygotowanej przez Sekretariat Ozonowy Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP). (PAP)

kol/ agt/

Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.

Czytaj także

  • Prof. Paweł Rowiński (nlat) PAP/Marcin Obara

    Hydrolog o powodzi w Hiszpanii: sytuacja podobna do tej w Polsce; ekstremalne zdarzenia coraz częstsze

  • 19.09.2024 PAP/Andrzej Rudiak

    Ekspert: wrześniowa powódź była nie do zatrzymania przez żaden las

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

newsletter

Zapraszamy do zapisania się do naszego newslettera