To ważna informacja - zwłaszcza ze względu na trwające od 1 do 15 lipca, 8. międzynarodowe liczenie bociana - podkreślają autorzy badania w informacji prasowej przesłanej serwisowi Nauka w Polsce.

"Ludzie często pytają, dlaczego monitorujemy właśnie ten gatunek. I proszę: mamy kolejny argument, że bocian jest dobrym wskaźnikiem stanu środowiska przyrodniczego - także tych elementów, świadczących o nadmiernej chemizacji" – wskazuje prof. Piotr Tryjanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, autor korespondencyjny pracy, która właśnie ukazała się na łamach czasopisma Environmental Science and Pollution Research.

Autorzy tej publikacji sprawdzali, jak pestycydy i polichlorowane bifenyle wpływają na ten gatunek. Badania wykonywali w zachodniej i południowej Polsce. Takie wielkoskalowe podejście było możliwe dzięki zaangażowaniu osób z różnych instytucji: Grupy Ornitologicznej SILESIANA, Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Uniwersytetu Szczecińskiego, Uniwersytetu Zielonogórskiego i Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy.

"Wymagana jest dobrze zorganizowana współpraca osób pobierających materiał w terenie, obrączkujących ptaki, jak i zespołów laboratoryjnych i analityków danych" – zauważają Joachim Siekiera z Grupy Ornitologicznej SILESIANA i prof. Leszek Jerzak z Uniwersytetu Zielonogórskiego, koordynujący prace zespołów terenowych w projekcie.

"Bocian biały zajmuje wysoką pozycję w piramidzie troficznej ekosystemów rolniczych, co czyni go szczególnie wrażliwym na pestycydy i ich pozostałości w środowisku. Analizowaliśmy więc krew bocianich piskląt pod kątem obecności pestycydów (beta-HCH, heptachlor, aldrin, endrin, 4.4′-DDD, 4.4′-DDE i 4.4′-DDT) oraz PCB, a także badaliśmy morfologię i biochemię krwi" – relacjonuje jeden z członków zespołu badawczego, prof. Piotr Kamiński z Collegium Medicum UMK.

W przypadku beta-HCH średnia wartość stężeń pestycydów w krwi piskląt bociana białego wynosiła 4,139 ± 19,205 ppb (liczba cząsteczek jednej substancji na miliard cząsteczek drugiej - przyp. NwP), w przypadku 4.4′-DDE było to 9,254 ± 91,491 ppb, zaś jeśli chodzi o PCB było to 16,135 ± 44,777 ppb. Naukowcy wskazali także negatywne zależności między beta-HCH a aktywnością enzymów stresu oksydacyjnego oraz między beta-HCH a koncentracją leukocytów.

"Co bardzo intersujące, dodatkowo stwierdziliśmy wyższą koncentrację PCB we krwi samców, niż samic piskląt bociana" – mówi prof. Łukasz Jankowiak z Uniwersytetu Szczecińskiego - "Chociaż ciągle nie mamy dobrych wyjaśnień tych różnic międzypłciowych".

"Nasze badania potwierdzają, że obecność pestycydów w środowisku może być silnym czynnikiem stresogennym, wpływającym na stan zdrowia ptaków" - zauważa współautorka publikacji, lek. wet. Martyna Frątczak. - "Bociany, poprzez spożywanie skażonego pokarmu (takiego jak płazy, dżdżownice, ślimaki, ryby, gryzonie), mogą być narażone na chroniczne działanie pestycydów, poprzez ich kumulację w swoich organizmach".

Jak opisują w pracy autorzy, pestycydy mogą negatywnie wpływać na układ rozrodczy, endokrynny i nerwowy ptaków, co może prowadzić do poważnych spadków populacji białego bociana oraz innych gatunków ptaków związanych z obszarami rolniczymi i wodnymi.

Badacze zwracają uwagę, iż bocian biały potwierdził swoje znaczenie jako bioindykator, i że stan zdrowia piskląt może odzwierciedlać poziom zanieczyszczeń w ekosystemach. Badania, obejmujące analizy morfologii i biochemii krwi, mogą dostarczyć cennych informacji na temat wpływu zanieczyszczeń na organizmy żywe. Samo monitorowanie populacji bociana białego i akcja jego liczenia również mogą dostarczyć ważnych informacji na temat jakości środowiska – zgodnie konkludują autorzy pracy, wielcy miłośnicy tego gatunku.

Nauka w Polsce

zan/