Pierwsza miesiączka (menarche) od dziesięcioleci występuje w krajach zachodnich u coraz młodszych dziewczynek. Jak wskazuje nowe badanie, w USA tendencja ta nie maleje. Zjawisko wydaje się mieć wiele przyczyn, dlatego niemal niemożliwe jest zapobieganie mu.

Wczesne (przed 12. rokiem życia) występowanie pierwszej miesiączki jest o tyle niepokojące, że wiąże się ona ze zwiększonym ryzykiem na przykład chorób serca i niektórych nowotworów. Menarche pomiędzy 11. a 12. rokiem życia ma związek z wyższym średnio o niemal 10 proc. ryzykiem zachorowania na raka piersi niż u kobiet, które rozpoczęły miesiączkę w wieku 13 lat.

Korzystając z ankietowej aplikacji na smartfony, Zifan Wang z Harvard University i jej współpracownicy zebrali dane dotyczące ponad 71 000 osób mieszkających w USA, które doświadczyły co najmniej jednego cyklu miesiączkowego w swoim życiu (https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2819141).

Uczestniczki urodzone w latach 2000–2005 pierwszą miesiączkę miały średnio w wieku 11,9 lat, czyli znacznie wcześniej niż kobiety urodzone w latach 1950–1969, które zaczęły miesiączkować, kiedy miały 12,5 roku.

W przypadku mniejszości rasowych i osób o niższym statusie społeczno- ekonomicznym zjawisko to było jeszcze bardziej widoczne. Kobiety rasy czarnej urodzone w latach 2000–2005 pierwszą miesiączkę miały w wieku około 11,5 lat, a białe - tuż po 12. roku życia.

Poprzednie badania wskazywały, że główną przyczyną przyspieszonego dojrzewania może być coraz częściej występująca otyłość. Miesiączka pojawia się dopiero wówczas, gdy organizm osiągnie określoną ilość tkanki tłuszczowej. Jednak wskaźnik masy ciała (BMI) w momencie wystąpienia pierwszej miesiączki odpowiadał jedynie za około 46 proc. różnicy w rozpoczęciu miesiączki.

Kolejnym czynnikiem może być stres, podwyższający poziom niektórych hormonów zwanych androgenami. Tkanka tłuszczowa może następnie przekształcić je w hormony estrogenowe, które mogą zapoczątkować miesiączkowanie. Nie jest jednak jasne, czy poziom stresu u nastolatków wzrasta.

Jak wykazało badanie przeprowadzone w roku 2018 r. przez Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne, osoby urodzone w USA w latach 1997–2012 są bardziej zestresowane niż starsze pokolenia – ale dostępne są tylko dane współczesne, a nie z okresu, gdy obecni dorośli byli nastolatkami.

Innym czynnikiem mogą być substancje chemiczne zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego, które można znaleźć w niektórych tworzywach sztucznych, pestycydach i innych produktach konsumenckich. Te chemikalia mogą zakłócać, blokować lub naśladować naturalnie występujące hormony, potencjalnie zakłócając dojrzewanie.

Jednak wyniki badań dotyczących wpływu tych substancji chemicznych na miesiączkowanie nie są jednoznaczne, znaczenie ma także wiek, w którym ludzie są na nie narażeni oraz sam poziom narażenia. W przypadku substancji per- i polifluoroalkilowych (PFAS) ich wysoki poziom we krwi wiąże się z opóźnieniem miesiączki, natomiast średni poziom ma związek z wcześniejszą miesiączką. Ponieważ PFAS nie ulegają biodegradacji, nazywane są „wiecznymi chemikaliami".

Prawdopodobnie to kombinacja wielu czynników (w tym czynników jeszcze nieznanych) obniża wiek wystąpienia miesiączki. "Wiele z tych czynników to dalsze konsekwencje rasizmu strukturalnego i w nieproporcjonalny sposób wpływają na mniejszości rasowe i etniczne" – powiedziała magazynowi „New Scientist" Wang.

Duża liczba potencjalnych przyczyn utrudnia podjęcie działań zapobiegawczych. Trzeba by analizować zarówno wszystkie działające czynniki, jak i ich wzajemne powiązania. (PAP)

Paweł Wernicki

pmw/ agt/