Badania biologiczne i produkcja leków to tylko niektóre dziedziny, w których wykorzystywana jest chromatografia - metoda analizy mieszanin, pozwalająca na rozdzielanie składników, różniących się pod względem właściwości fizyczno-chemicznych.
O dynamicznie rozwijającej się chromatografii i innych technikach badawczych dyskutowali naukowcy na zakończonym niedawno w Warszawie Forum Analitycznym 2004 na Politechnice Warszawskiej http://www.pw.edu.pl
WIELE ZASTOSOWAŃ
\"Najprostszym przykładem zastosowania chromatografii może być zwykły domowy filtr do oczyszczania wody. Ale liczba zastosowań tej techniki jest ogromna\" - zwraca uwagę dr inż. Katarzyna Pawlak z Wydziału Chemicznego http://www.ch.pw.edu.pl/ Politechniki Warszawskiej.
Chromatografia pozwala rozdzielać składniki mieszanin, różniące się od siebie wzajemnie pod względem właściwości, np. o różnej lotności, rozpuszczalności w wodzie, lub alkoholach, wielkości i budowie przestrzennej cząsteczki, kwasowości.
W chromatografii jest wiele metod. Każda z nich, jak podkreśla dr Pawlak, działa inaczej, pozwalając na rozdzielanie substancji szkodliwych od koniecznych dla prawidłowego rozwoju organizmu.
Nowoczesne nauki biochemiczne często korzystają ze zdobyczy chromatografii. Pozwoliło to na szybki rozwój proteomiki (monitorowanie i identyfikacja białek w organizmach żywych), biotechnologii i inżynierii genetycznej.
ODDZIELANIE TEGO, CO SZKODZI
\"Rozdzielanie składników mieszanin pozwala np. na bardzo precyzyjne określanie stopnia skażenia żywności\" - mówi dr Pawlak.
Umożliwia też oddzielanie nieszkodliwych form danego pierwiastka od bardziej toksycznych i rakotwórczych, np. ołowiu od jego kompleksów z polisacharydami w winie, czy toksycznych kwasów arsenowych od nieszkodliwej arsenobetainy w ostrygach.
Występowanie różnych form pierwiastka w organizmach żywych jest związane z mechanizmem obronnym danego organizmu, który modyfikuje przyswajany związek do formy nieaktywnej (obojętnej dla organizmu).
Jak zaznacza dr Pawlak, niestety, nie zawsze szkodliwa substancja zmodyfikowana przez inny organizm staje się dla człowieka bezpieczna.
TRUJĄCE RYBY
Ryby przez pokarm przyswajają np. rtęć, którą skażone są liczne akweny wodne. Przechowują ją w organizmie w postaci metylowych związków rtęci, które dla ludzi są o wiele bardziej toksyczne niż rtęć nieorganiczna, czy metaliczna.
Dlatego częste jedzenie ryb wieloletnich, takich jak tuńczyk, makrela, czy rekin może prowadzić do wielu chorób, lub zatruć.
Zatrucia tego typu, lub farmakologicznego mogą być jednak kontrolowane za pomocą chromatografii rozdzielającej nasze metabolity w moczu.
Taka analiza pozwala na określanie stopnia zatrucia, lub skuteczności terapii medycznej. Może to być wykorzystywane także w medycynie sądowej.
CORAZ WIĘKSZE WYMAGANIA
Rozwój genetyki, biochemii i medycyny stawia coraz większe wymagania chromatografii.
\"Jej rozwój oraz uniwersalność pozwalają stwierdzić, że nawet w odległej przyszłości będzie stanowić ona bardzo ważne narzędzie stosowane do badań, lub produkcji związków nowych i ważnych dla prawidłowego rozwoju człowieka\" - przewiduje dr Pawlak.
***
Forum Analityczne (Analytical Forum) 2004 w Warszawie zakończyło się 8 lipca.
* Nauka w Polsce - Urszula Jabłońska *
16 lipca 2004
