Eksperci: warto uprościć system oceny jednostek naukowych

Eksperci - dr hab. Emanuel Kulczycki z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu oraz dr Przemysław Korytkowski i dr hab. Marcin Korzeń z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie przyjrzeli się, jakie parametry i dane są potrzebne przy ocenie parametrycznej polskich jednostek naukowych.

Ocenie tej podlega ok. 1000 jednostek - wydziały uczelni, instytuty badawcze i instytuty PAN. Co cztery lata Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych (KEJN) przeprowadza kompleksową ocenę ich działalności. W jej wyniku są klasyfikowane w czterech kategoriach - od najwyższej A+ do najniższej - C. Wyniki tej oceny to jeden z elementów służących do ustalania wysokości tzw. dotacji statutowej z budżetu państwa.

Z nowych analiz Kulczyckiego, Korytkowskiego i Korzenia wynika, że ponad połowa informacji przesyłanych KEJN do oceny przez uczelnie i instytucje naukowe nie jest w ogóle brana pod uwagę przez ewaluatorów – z blisko miliona zdarzeń ewaluacyjnych (czyli pojedynczych elementów dorobku naukowego – np. w postaci publikacji) z poprzedniej oceny jednostek analizowano tylko 370 tys.

Podczas ewaluacji polskich jednostek naukowych pod uwagę brane są cztery główne kryteria, obejmujące łącznie ponad 60 bardziej szczegółowych parametrów. Cztery główne kryteria to: osiągnięcia naukowe i twórcze, potencjał naukowy, materialne efekty działalności naukowej i pozostałe efekty działalności naukowej.

Autorzy publikacji w "Journal of Informetrics" proponują "zmianę optyki". "Nie twórzmy systemu, w którym cały dorobek jednostek i ich aktywność jest raportowana. Twórzmy system, który skupia się na najważniejszych osiągnięciach, które świadczą o doskonałości w nauce" – wyjaśniają PAP.

Według nich zmiana obecnego systemu jest niezbędna, ponieważ przy ocenie polskich jednostek naukowych wymagana jest tak duża ilość danych, że inne systemy - np. duński, fiński, norweski czy brytyjski - "wydają się przy nim wręcz minimalistyczne".

Po przeprowadzeniu analiz statystycznych naukowcy doszli do wniosku, że dobrym krokiem mogłaby być rezygnacja z jednego spośród czterech kryteriów - nazwanego "potencjał naukowy".

W ramach tego kryterium oceniane są m.in. uprawnienia jednostki naukowej do nadawania stopni, rozwój własnej kadry naukowej, udział w rozwoju naukowym osób niebędących pracownikami jednostki naukowej. W ramach tego kryterium nie ocenia się jednak realnych wyników badań ani efektów materialnych – te są bowiem oceniane w pozostałych kategoriach.

W ocenie badaczy rezygnacja z kryterium "potencjału naukowego" oznaczałaby zmniejszenie liczby parametrów - i ograniczenie liczby danych, jakie należy zgromadzić do oceny jednostki. Dla jednostek naukowych oznacza to w praktyce, że w procesie ewaluacji mogłyby się skupić na mniejszej liczbie parametrów (na tych aspektach dorobku naukowego, które są rzeczywiście pożądane z perspektywy polskiej polityki naukowej).

"Mamy świadomość, że usunięcie jednego kryterium ma różne wady i zalety. Część jednostek naukowych mogłoby zacząć kłaść istotniejszy nacisk na te efekty, które są mierzone w innych z nich, nie porzucając jednak tych, które były mierzone w kryterium: +potencjał naukowy+" – wskazują.

W idealnym świecie kierownik jednostki naukowej wie, jak działa system oceny, i jest w stanie przewidzieć finansowe konsekwencje podejmowanych tam działań. W takiej idealnej sytuacji dużo łatwiej byłoby zarządzać - wiedząc, w jaki sposób poprawiona jakość publikacji pracowników i liczba grantów przełoży się na konkretne pieniądze. Obecny system ewaluacji jednostek naukowych nie pozwala na taki komfort – twierdzą autorzy analizy.

Artykuł "Toward an excellence-based research funding system: Evidence from Poland" dostępny jest tu: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1751157716302231

PAP - Nauka w Polsce

szz/ zan/