Któż z nas nie widział odsłoniętych przez wykopaliska archeologiczne warstw miast choćby w Rzymie czy Atenach, warstw, które narastały w sposób fascynujący, utrwalając fazy rozwoju, style życia, zachowując świadectwa kultury materialnej. Niosą one bezcenne informacje o nas przed stuleciami o naszych upodobaniach, gustach, naszej duchowości, ale także o przyziemności, o kwestiach codziennych – mówił Zbigniew Hoffman, wojewoda wielkopolski otwierając konferencję. – Miasta wielkopolski, choć wprawdzie nie mają wykopalisk tak spektakularnie obecnych w tkance współczesnego miasta i w tkance kulturowej, jak wspomniane przez ze mnie przed chwilą metropolie czy kolebki cywilizacji, to przecież także skrywają tajemnice zapisywane od swych początków”.

Jak wyjaśniała Jolanta Goszczyńska, wielkopolski wojewódzki konserwator zabytków w Poznaniu, prowadzone na terenie miast województwa wykopaliska związane są obecnie przede wszystkimi z licznymi inwestycjami – przebudową kanalizacji, pracami remontowymi przy nawierzchniach dróg, placów, rynków. Było to widoczne podczas konferencji. Dodała, że dzięki badaniom poszerza się stan wiedzy o zabytkach wielkopolski, o historii miast. Konserwator podkreśliła, że ważne jest, aby wyniki były popularyzowane i aby trafiały do najnowszych opracowań na temat dziejów urbanistyki i architektury miast.

Goszczyńska stwierdziła też, że w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP) – prowadzonej od kilkudziesięciu lat na terenie Polski ewidencji zabytków archeologicznych – na terenie województwa zarejestrowano około 72 tysiące stanowisk archeologicznych. Nie jest to jednak liczba zamknięta, bo nowe badania ujawniają kolejne stanowiska, również dzięki zastosowaniu nowoczesnych metod badawczych, które poszerzają możliwości interpretacyjne – zaznaczyła. Co roku Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu wydaje ok. 2 tysiące pozwoleń na badania archeologiczne – wiele z nich odbywa się na terenie miast.

Natomiast prof. Marzena Szmyt, dyrektor Muzeum Archeologicznego w Poznaniu zwróciła uwagę na wciąż niewystarczającą liczbę publikacji związanych z rezultatami prac wykopaliskowych w obrębie miast wielkopolski. Jej zdaniem problem ten nadal w dużej mierze dotyczy samego Poznania.

W tematykę obrad wprowadził prof. Zbyszko Górczak z Instytutu Historii UAM, który opowiedział o lokacji miast wielkopolskich w okresie średniowiecza. Konferencje zdominowały raporty przygotowane przez kierowników prac wykopaliskowych w takich miastach jak Pobiedziska, Środa Wielkopolska, Mosina, Buk, Wągrowiec czy Grodzisk Wielkopolski.

Dużo miejsca poświęcono najstarszym dziejom miejscowości. Spore zainteresowanie wzbudziło wystąpienie Kateriny Zisopulu-Blei z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, która zaprezentowała wstępnie wyniki szeroko zakrojonych prac wykopaliskowych na poznańskim Starym Rynku. Ich formuła polegała od początku na idei „otwartego wykopu” – z uwagi na to, że teren wykopalisk odgrodzono transparentnym płotem, spacerowicze na rynku mogli podglądać prace naukowców. Na bieżąco publikowano też relacje z postępów prac w Internecie.

Archeolodzy nie ograniczają się jednak do tropienia początków miast – Katarzyna Schellner z Muzeum Okręgowego w Koninie przybliżyła rezultaty badań archeologicznych w obrębie kolskich fabryk fajansu.

O tym, że badania archeologiczne miast należą do jednych z najtrudniejszych i wymagających przekonywał Jacek Wrzesiński z Muzeum Początków Państwa Polskiego na Lednicy. Wskazał na wymóg posiadania przez badacza rozległej wiedzy i umiejętności współpracy – wykopaliska w terenie gęsto zabudowanym prowadzą często do konfliktu interesów. Nie mogło też zabraknąć głosu ze strony archeologów zajmujących się rozpoznaniem nieinwazyjnym – prof. Włodzimierz Rączkowski przybliżył możliwości archeologii lotniczej.

Konferencję zorganizowały wspólnie Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu i poznański oddział Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich. Planowane jest wydanie tomu zawierającego wszystkie zaprezentowane wystąpienia.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/