Na środku pustyni Atakama, w najlepszym miejscu do prowadzenia naziemnych obserwacji gwiazd, znajduje się pięć teleskopów zarządzanego przez Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN Obserwatorium Cerro Armazones (OCA). Pięć, a docelowo sześć nowoczesnych teleskopów usytuowanych na wysokości 2817 m n.p.m., w miejscu z ponad 340 bezchmurnymi nocami w ciągu roku i z doskonale stabilną atmosferą, ma pozwolić skalibrować kosmiczną skalę odległości. Właśnie ten problem jest głównym tematem międzynarodowego Projektu Araucaria, któremu przewodniczy profesor Grzegorz Pietrzyński, kierownik OCA.

„To bardzo prestiżowa inwestycja, zarówno ze względu na potencjał naukowy, jak i lokalizację. Własne obserwatorium stworzy doskonałe warunki do prowadzenia różnorodnych badań astronomicznych, a polskim astronomom przyniesie możliwość rozwoju na niewyobrażalną dotąd skalę. Obserwatorium jest inwestycją w przyszłość, zarówno w przyszłość badań naukowych, jak i w przyszłość młodego pokolenia naukowców, którzy korzystając z teleskopów OCA, będą mieli szansę dokonywać pomiarów na najwyższym światowym poziomie” – powiedział prof. Grzegorz Pietrzyński, kierownik Obserwatorium Cerro Armazones, cytowany w komunikacie prasowym.

Polska jest jedynym krajem, obok USA, dysponującym własnym obserwatorium na terenie Atakamy. Bo chociaż stoi tam aż siedem obserwatoriów, to są budowane i prowadzone przez wielkie międzynarodowe konsorcja. Wszystkie poza dwoma amerykańskimi, Cerro Tololo i Las Campanas, i właśnie OCA.

Umowa pomiędzy ESO (European Southern Observatory), Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN (CAMK) oraz Uniwersytetem Ruhr w Bochum (RUB) została podpisana 17 stycznia 2020 roku. Przez kolejne trzy lata trwała przebudowa obserwatorium i dostosowanie go do prowadzenia wielu wymagających i ważnych projektów astronomicznych. W tym czasie zbudowano m.in. trzy nowe teleskopy, a stare wycofano z użytku.

W związku z tym, że placówka leży z dala od osad ludzkich, pracownicy muszą polegać na własnej infrastrukturze. Na terenie OCA zainstalowano 65 sztuk paneli o łącznej powierzchni około 106 metrów kwadratowych. OCA jest obecnie jedynym obserwatorium na świecie w pełni zasilanym „zieloną energią”.

W tej chwili działa już pięć spośród docelowych sześciu teleskopów. Ostatni, o 2,5 metrowym zwierciadle, powinien zostać oddany do użytku w 2025 roku. Będzie to największy teleskop w historii polskich obserwacji kosmosu. W tej chwili stoi już filar teleskopu, a kolejne prace zaplanowane są na lata 2024-2025.

Projekt jest finansowany przez Ministerstwo Edukacji i Nauki oraz z europejskiego grantu naukowego ERC Synergy.

Inauguracja otwarcia obserwatorium będzie transmitowana na kanale youtube CAMK.(PAP)

Nauka w Polsce, Urszula Kaczorowska

uka/ bar/