Antropocen (od greckiego słowa anthropos – człowiek) to nazwa epoki geologicznej, której wprowadzenie postuluje wielu naukowców. Ich zdaniem wpływ człowieka na środowisko jest obecnie tak znaczący, że pozostawia trwały ślad w zapisie geologicznym naszej planety.

Międzynarodowy zespół naukowców, zrzeszonych w Anthropocene Working Group (Grupa Robocza do spraw Antropocenu), wybrał Jezioro Crawford w Kanadzie jako lokalizację, w której w dokładny i przejrzysty sposób odczytać można początki antropocenu. Warstwy osadowe formujące się w jeziorze tworzą zapis geologiczny, który pozwala śledzić kształtowanie się nowej epoki w dziejach Ziemi.

Międzynarodowa Komisja Stratygrafii (wchodząca w skład Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych – International Union of Geological Sciences) wymaga, żeby w przypadku epok geologicznych wskazywać lokalizacje, które dokumentują w sposób klarowny początki danej epoki.

W takich lokalizacjach widoczne jest na przykład wyraźne przejście od jednego rodzaju fauny do drugiego, które oznacza koniec jednej epoki i początki kolejnej. Lokalizacja, w której istnieje zapis kopalny, dokumentujący początki nowej epoki geologicznej, nazywa się Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP).

W wyniku najnowszych analiz zespół zrzeszony w Anthropocene Working Group wziął pod uwagę wiele lokalizacji na całym świecie, decydując się ostatecznie na Jezioro Crawford jako wzorcową lokalizację (GSSP) dla badania początków antropocenu.

Wśród naukowców ciągle nie ma zgody, na kiedy wyznaczyć początek antropocenu. Czy miałyby to być globalne zmiany przyrodnicze, będące konsekwencją podbicia obu Ameryk przez Europejczyków, czy może początek epoki przemysłowej w Europie, a może pierwszy test nuklearny? Idea jest taka, że antropocen jako nowa epoka geologiczna powinien wiązać się z widocznymi zmianami w zapisie kopalnym, przy czym źródłem tych zmian miałaby być działalność człowieka.

Anthropocene Working Group została powołana kilka lat temu w celu uporządkowania tych kwestii.

„Warstwy osadowe na dnie Jeziora Crawford tworzą doskonały zapis zmian środowiska w ciągu ostatnich tysięcy lat - wyjaśnia członek grupy, Simon Turner. - Sezonowe zmiany w składzie wody i w ekologii doprowadziły do wytworzenia corocznych warstw osadowych, z których można pobierać próbki, dokumentujące działalność człowieka”. Turner określił Jezioro Crawford mianem archiwum geologicznego.

Badania prowadzone przez grupę na całym świecie wskazują, że najlepszym fizykochemicznym wskaźnikiem, zaznaczającym wyraźnie początki działalności człowieka, jest poziom plutonu. W przyrodzie pluton występuje w śladowych ilościach. Wskutek działalności człowieka jego obecność w warstwach osadowych staje się wyższa. Jak tłumaczą naukowcy, pluton jest wyraźnym „odciskiem palca”, pozostawionym przez człowieka w warstwach osadowych.

Wzrost poziomu plutonu obserwuje się od początku lat 50. XX w. wraz z pierwszymi testami bomb wodorowych. Widoczne jest to w próbkach z całego świata.

Inne wyraźne markery to wysoki poziom sadzy z elektrowni węglowych, wysokie stężenie metali ciężkich, takich jak ołów oraz obecność włókien i fragmentów tworzyw sztucznych. Ich wzrost datuje się na połowę XX w., kiedy nastąpiło przyspieszenie zużycia surowców, produkcji przemysłowej i rozbudowa środków transportu.

Więcej tutaj.  (PAP)

krx/ agt/