„Otwieramy dzisiaj ważną wystawę historyczną, która przedstawia sylwetkę postaci nietuzinkowej. Astronoma, uczonego, myśliciela, który nie bał się wykraczać myślą ponad swoją epokę” – powiedział podczas poniedziałkowej konferencji prasowej prof. Wojciech Fałkowski, dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie.

„Wystawa w Zamku Królewskim pokazuje Mikołaja Kopernika w kontekście jego epoki, stąd tytuł ekspozycji +Kopernik i jego świat+" - mówił prof. Fałkowski. "Ekspozycję przygotowaliśmy w zabytkowym wnętrzu Biblioteki Królewskiej, w którym zdecydowaliśmy się na ciekawe i odważne rozwiązania scenograficzne” – dodał.

Na wystawie, która z jednej strony przybliża postać astronoma, z drugiej – zabiera w podróż po realiach epoki, której był dzieckiem, prezentowanych jest blisko 170 unikatowych eksponatów wypożyczonych z 21 polskich oraz zagranicznych ośrodków muzealnych i naukowych. Pośród eksponatów jest pierwsze wydanie głównego, przełomowego dzieła Kopernika „De revolutionibus orbium ceolestium” (O obrotach sfer niebieskich).

Mikołaj Kopernik (1473–1543) na zawsze zapisał się w pamięci ludzkości jako uczony, który „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”, a więc obalił uświęconą tradycją sięgającą starożytności geocentryczną wizję świata, zastępując ją modelem heliocentrycznym.

Paradoksalnie, astronomia nie była ani jedyną, ani nawet główną dziedziną zainteresowań tego wybitnego umysłu. Kopernik był także lekarzem, prawnikiem, matematykiem i ekonomistą, a więc prawdziwym człowiekiem renesansu, który wykształcenie zdobywał na najznakomitszych ówcześnie uniwersytetach Europy, m.in. na Uniwersytecie w Ferrarze i Uniwersytecie Padewskim. Jako kanonik przynależał ponadto do stanu duchownego, a jego głównym źródłem utrzymania było administrowanie dobrami kościelnymi.

„Centralnym punktem ikonograficznym wystawy jest płótno Jana Matejki +Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem+ z roku 1873, wypożyczone na tę okazję z Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego – uczelni, która jeszcze jako Akademia Krakowska była Alma Mater Mikołaja Kopernika i która jest współorganizatorem wystawy” – zaznacza Norbert Haliński, kurator wystawy.

Przestrzeń wystawy – opisuje kurator - podzielona jest na części odpowiadające poszczególnym obszarom aktywności Mikołaja Kopernika, są to: Gabinet lekarski; Żywot kanonika; Pracownia astronomiczna; Przedsionek gabinetu Kopernika; Gabinet Kopernika. Szósta, ostatnia część wystawy, poświęcona jest recepcji postaci astronoma w sztuce następnych stuleci.

„Wszystkie części ekspozycji razem tworzą spójną i kompletną narrację na temat wszechstronnej umysłowości uczonego, jak również przybliżają czasy, w których żył, a więc pełen kulturowych i politycznych wstrząsów, ale i naznaczony gwałtownym cywilizacyjnym rozwojem początek nowożytności.

Wśród prezentowanych obiektów zobaczyć będzie można m.in. aż trzy wydania dzieła „O obrotach sfer niebieskich” (w tym pierwsze, kanoniczne), a także traktat ekonomiczny autorstwa Kopernika oraz inne cenne starodruki, z których część należała do osobistej kolekcji astronoma i zawiera jego odręczne adnotacje. Prócz tego na wystawie znalazły się zabytkowe przyrządy naukowe z epoki, w tym astrolabium z XV w. i instrumenty pomiarowe należące do Michała Anioła. Wystawie towarzyszą: program edukacyjny, cykl wykładów online, katalog oraz Piknik Kopernikański.

Ekspozycja „Kopernik i jego świat” będzie dostępna dla publiczności od 25 kwietnia do 30 lipca 2023 r. na Zamku Królewskim w Warszawie. (PAP)

Nauka w Polsce, Anna Bernat

abe/ dki/ aszw/