Urządzenia wykorzystujące promieniowanie ultrafioletowe są standardowym elementem wyposażenia salonów manicure oraz wielu domów wielbicielek żelowych i hybrydowych paznokci. Ich działanie polega na emitowaniu określone spektrum światła UV (340-395 nm) do utwardzania chemikaliów stosowanych w preparatach do manicure. Już wcześniej jednoznacznie dowiedziono, że łóżka opalające w solariach, wykorzystujące widmo światła o długości fali 280-400 nm, są rakotwórcze. Widmo stosowane w suszarkach do paznokci jest co prawda inne, ale jego wpływ na zdrowie nigdy nie został szczegółowo przebadany.

„Urządzenia tego typu reklamowane są jako w pełni bezpieczne i nie oddziaływujące na zdrowie - mówi prof. Ludmil Alexandrov, główny autor publikacji, która ukazała się w styczniowym wydaniu „Nature Communications” (http://dx.doi.org/10.1038/s41467-023-35876-8). - Ale zgodnie z naszą najlepszą wiedzą, nikt do tej pory nie zbadał ich wpływu na ludzki organizm na poziomie molekularnym i komórkowym”.

Wykorzystując trzy różne linie komórkowe – keratynocyty skóry dorosłego człowieka, fibroblasty ludzkiego napletka i fibroblasty zarodków myszy – Alexandrov i jego zespół odkryli, że stosowanie lamp do paznokci przez zaledwie jedną 20-minutową sesję doprowadziło do śmierci od 20 do 30 proc. komórek. Kolejne trzy takie sesje spowodowały śmierć od 65 do 70 proc. narażonych na ich działanie komórek.

Dalsze analizy wykazały, że ekspozycja na światło UV spowodowała uszkodzenie mitochondriów i DNA komórek, które przeżyły, doprowadzając do powstania mutacji, jakie można zaobserwować w raku skóry u ludzi.

„Zaobserwowaliśmy wiele rzeczy: po pierwsze to, że DNA ulega uszkodzeniu - wymienia prof. Alexandrov. - Po drugie, że niektóre uszkodzenia DNA nie są naprawiane z upływem czasu, co prowadzi do poważnych mutacji. Co ważne, dzieje się to za każdym razem po użyciu lampy UV. I wreszcie zauważyliśmy, że ekspozycja na te lampy może powodować dysfunkcję mitochondriów, co także skutkuje mutacjami”.

„Po porównaniu naszych wyników z danymi zebranymi od pacjentów chorych na raka skóry okazało się, że są to dokładnie te same wzorce mutacji” - podkreśla.

Naukowiec zaznacza jednak, że choć uzyskane przez jego grupę wyniki wyraźnie pokazały szkodliwy wpływ wielokrotnego używania lamp do paznokci na ludzkie komórki, to konieczne są długoterminowe badanie epidemiologiczne. Tylko one pozwolą jednoznacznie stwierdzić, że korzystanie z lamp UV prowadzi (lub nie) do zwiększonego ryzyka raka skóry.

Dr Maria Zhivagui, jedna ze współautorek omawianej publikacji, sama do niedawna była fanką manicure hybrydowego żelowego, jednak porzuciła tę metodę po zobaczeniu wyników.

„Kiedy robiłam doktorat, usłyszałam o manicure hybrydowym, który utrzymuje się dłużej niż zwykły lakier. Zainteresowało mnie to, szczególnie, że pracując w laboratorium trudno mi zachować ładny wygląd paznokci - opowiada badaczka. - Zaczęłam więc stosować tzw. hybrydy; robiłam je przez kilka lat. Kiedy jednak odkryliśmy, jaki wpływ na komórki ma promieniowanie emitowane przez urządzenie do utwardzania lakieru oraz że do mutacji dochodzi już po jednej 20-minutowej sesji, byłam zaskoczona. Uznałam, że jest to na tyle niepokojące, by przestać korzystać z tej techniki manicure”.

Pomysł zbadania tych konkretnych urządzeń przyszedł profesorowi w poczekalni gabinetu dentystycznego. Czekając na swoją kolej, przeczytał w czasopiśmie artykuł o młodej uczestniczce konkursu piękności, u której zdiagnozowano rzadką postać raka skóry na palcu.

„Pomyślałem, że to dziwne, więc zaczęliśmy się temu przyglądać i zauważyliśmy szereg doniesień w czasopismach medycznych mówiących, że ludzie, którzy bardzo często wykonują manicure żelowy – jak uczestnicy konkursów piękności i estetycy – zgłaszają przypadki bardzo rzadkich nowotworów w palców, co sugeruje, że może to być coś, co powoduje ten rodzaj raka” – powiedział Alexandrov. „I zobaczyliśmy, że nie było molekularnego zrozumienia tego, co te urządzenia robią z ludzkimi komórkami”.

Aby przeprowadzić badanie, Zhivagui wystawił trzy typy komórek na dwa różne warunki: ostrą ekspozycję i chroniczną ekspozycję na urządzenie emitujące światło UV. W warunkach ostrej ekspozycji szalki Petriego zawierające jeden z typów komórek umieszczono w jednej z tych maszyn utwardzających promieniowaniem UV na 20-minutową sesję. Następnie wyjmowano je na godzinę w celu naprawy lub powrotu do stanu ustalonego, a następnie poddawano je jeszcze jednej 20-minutowej ekspozycji. W warunkach chronicznej ekspozycji komórki umieszczano pod maszyną na 20 minut dziennie przez trzy dni.

Śmierć komórek, uszkodzenia i mutacje DNA zaobserwowano w obu warunkach, z podwyższonym poziomem cząsteczek reaktywnych form tlenu – o których wiadomo, że powodują uszkodzenia i mutacje DNA – oraz dysfunkcją mitochondriów w komórkach. Profilowanie genomowe ujawniło wyższe poziomy mutacji somatycznych w napromienianych komórkach, przy czym wzorce mutacji są wszechobecne u pacjentów z czerniakiem.

Te dane dotyczące ludzkich komórek, w połączeniu z wieloma wcześniejszymi doniesieniami o nowotworach u osób, które bardzo często poddają się manicure żelowemu, dają obraz czysto kosmetycznej procedury, która jest bardziej ryzykowna niż wcześniej sądzono. Ale czy manicure hybrydowy raz w roku naprawdę jest powodem do niepokoju, czy tylko ci, którzy robią to bardzo regularnie, powinni się martwić? Potrzebne są dalsze badania, aby określić ilościowo zwiększone ryzyko zachorowania na raka i częstotliwość stosowania, ale przy wielu alternatywach dla tej procedury kosmetycznej ryzyko może nie być warte dla niektórych konsumentów.

„Wyniki naszych eksperymentów i wcześniejsze dowody zdecydowanie sugerują, że promieniowanie emitowane przez suszarki do paznokci UV może powodować raka dłoni i że suszarki do paznokci UV, podobnie jak łóżka do opalania, mogą zwiększać ryzyko raka skóry o wczesnym początku” - piszą. „Niemniej jednak przyszłe badania epidemiologiczne na dużą skalę są uzasadnione, aby dokładnie określić ilościowo ryzyko raka skóry dłoni u osób regularnie używających suszarek UV do paznokci. Jest prawdopodobne, że takie badania zajmą co najmniej dekadę, a następnie będą informować opinii publicznej” - dodają.

Chociaż inne produkty konsumenckie wykorzystują światło UV w tym samym spektrum – w tym narzędzie używane do utwardzania wypełnień dentystycznych i niektórych zabiegów usuwania włosów – naukowcy zauważają, że regularność stosowania oraz całkowicie kosmetyczny charakter suszarek do paznokci wyróżnia je.(PAP)

Katarzyna Czechowicz

kap/ agt/