Rada centrum jest jednym z organów NCN - obok dyrektora. Rada ma szereg zadań, m.in.: określa szczegółowy regulamin przyznawania środków na realizację zadań finansowanych przez centrum, dokonuje wyboru koordynatorów dyscyplin w drodze konkursu. NCN od 2010 r. wspiera badania podstawowe poprzez finansowanie w drodze konkursów projektów badawczych oraz działań naukowych. W 2022 r. jej budżet wyniesie ok. 1,43 mld zł.

Do nowego składu rady NCN powołano 12 nowych członków. Są nimi: dr hab. Justyna Chodkowska-Miszczuk, dr Diana Dajnowicz-Piesiecka, prof. dr hab. Stanisław Karpiński, dr hab. inż. Alicja Kazek-Kęsik, prof. Piotr Kopiec, prof. Mariola Łaguna, dr hab. inż. Krystian Marszałek, dr hab. Bogusław Przywora, prof. Piotr Roszak, prof. Piotr Skarżyński, dr hab. Bogumił Szady i prof. Adam Zając. Kadencja nowych członków rady rozpoczęła się 15 grudnia 2022 r. i potrwa do dnia 14 grudnia 2026 r.

W środę w mediach społecznościowych ukazało się oświadczenie zespołu identyfikującego, czyli wskazującego członków do rady NCN, sygnowane przez prof. Mirosławę El Fray, prof. Magdę Konarską, dr hab. Natalię Letki i prof. Andrzeja Jajszczyka, który działał do 24 listopada br. W jego miejsce szef MEiN powołał nowy zespół.

W oświadczeniu czytamy, że 14 października br. gremium to przekazało szefowi MEiN listę 24 kandydatów do rady NCN na miejsca członków, których kadencja upływała 14 grudnia 2022 r.

"Minister winien był nominować na nowych członków rady 12 z tych osób. Nominował tylko jedną, ignorując 23 pozostałe kandydatury" - podkreślono. Członkowie zespołu napisali, że odrzuceni kandydaci ze wskazanej przez nich listy reprezentowali najwyższy poziom naukowy ze zgłoszonych kandydatur; troje z nich to laureaci grantów ERC. W oświadczeniu napisano, że pozostałych 11 członków zostało nominowanych przez szefa MEiN w oparciu o listę przygotowaną przez zespół identyfikujący w nowym składzie.

Zdaniem prof. Mirosławy El Fray, prof. Magdy Konarskiej, dr hab. Natalii Letki i prof. Andrzeja Jajszczyka wśród wyznaczonych przez szefa MEiN członków rady brakować będzie ekspertów z zakresu fizyki (oprócz astrofizyki), ekonomii czy socjologii. "Rada w nadanym jej obecnie kształcie będzie miała ogromny problem z utrzymaniem wysokich standardów Narodowego Centrum Nauki i w wypełnianiu swej misji" - oceniono.

Zgodnie z ustawą o NCN zespół identyfikujący, w terminie 2 miesięcy przed upływem kadencji rady, sporządza i przekazuje ministrowi listę co najmniej dwudziestu czterech kandydatów na członków rady zgłoszonych przez jednostki naukowe posiadające kategorię co najmniej A oraz przez organizacje reprezentujące środowiska naukowe. W przypadku niepowołania przez ministra kandydata na członka rady zespół identyfikujący przedstawia ministrowi nową kandydaturę spośród osób. Kadencja rady trwa 4 lata, przy czym co 2 lata następuje wymiana połowy składu rady.

PAP zapytała MEiN m.in. o to, dlaczego minister nie nominował nowych członków rady według wskazania poprzedniego zespołu identyfikującego członków do rady NCN.

"Minister nie ma obowiązku nominowania nowych członków rady według wskazania zespołu identyfikującego członków do rady NCN. Minister kieruje się pełnym oglądem aktualnego stanu nauki polskiej oraz jej potrzeb uzyskiwanym w toku aktywnego pełnienia swojego urzędu. Znaczącą częścią tej aktywności jest interioryzacja ustaleń licznych gremiów uczonych pracujących na zlecenie ministra lub w ramach życia akademickiego w kraju i za granicą" - przekazała Justyna Sadlak z biura prasowego resortu edukacji i nauki.

Do sposobu wyboru członków rady NCN odniósł się też dyrektor NCN prof. Zbigniew Błocki. "Z niepokojem obserwujemy, że powołanie nowych członków rady odbyło się w tak niestandardowy sposób. Pierwszy raz się zdarzyło, że wskazania zespołu, który miał wyłonić kandydatów, nie zostały wzięte pod uwagę. Wyjątkowe jest również to, że na następną kadencję nie powołano żadnego z dotychczasowych członków rady (to kilka osób, które mogły jeszcze być jej członkami w najbliższych latach). Do tego decyzje o nowym składzie rady zapadły dużo później niż to się działo dotychczas" - przekazał PAP prof. Błocki.

Dyrektor NCN skomentował również skład rady NCN. "Wypełnianie (...) zadań przez gremium w nowym składzie będzie utrudnione. Do tej pory członkowie rady generalnie w 1/3 reprezentowali poszczególne obszary – nauki humanistyczne i społeczne, o życiu oraz ścisłe i techniczne. W nowej radzie proporcje między przedstawicielami różnych dziedzin będą zachwiane" - ocenił.

Prof. Błocki wyliczył, że wśród nowo powołanych członków rady siedem osób reprezentuje nauki humanistyczne i społeczne, cztery – nauki o życiu, a tylko jedna nauki ścisłe i techniczne. Z kolei w całej radzie, liczącej 24 osoby, przedstawicieli nauk ścisłych i technicznych będzie pięcioro.

"Tymczasem na badania w tym obszarze przeznaczanych jest około 40 proc. środków z budżetu NCN (na generalnie tańsze badania humanistyczno-społeczne około 20 proc.). Naukowcy reprezentujący dziedziny ścisłe i techniczne są więc w radzie bardzo potrzebni" - zaznaczył.

Dyrektor NCN dodał, że dużym problemem w funkcjonowaniu rady będzie np. fakt, że wśród nowo powołanych członków nie ma żadnego fizyka, a w dotychczasowym składzie jest tylko jeden astrofizyk. Prof. Błocki zauważył, że poza brakiem fizyków, nie będzie też specjalistów w panelach elektronika, telekomunikacja, nauki inżynierskie, czy nauki o Ziemi.

MEiN podało, że nowy zespół identyfikujący powołano 24 listopada br. W jego skład weszli: przewodniczący prof. UMK Karol Dobrzeniecki, prof. dr hab. inż. Katarzyna Grabowska, prof. Artur Mazur, prof. dr hab. inż. Sylwester Świątkiewicz i prof. UO. dr hab. Marek Białokur.

W skład rady Narodowego Centrum Nauki wchodzą osoby powołane w grudniu przez szefa MEiN. Pozostają w niej osoby powołane 15 grudnia 2020 r., którym kadencja skończy się 14 grudnia 2024 r. Są nimi: prof. Krystyna Bartol, prof. Wojciech Dajczak, prof. Stefan Dziembowski, dr hab. inż. Krzysztof Fic, dr hab. Joanna Golińska-Pilarek, prof. Robert Hasterok, prof. dr hab. inż. Monika Kaczmarek, prof. Grzegorz Karch, prof. dr hab. inż. Barbara Klajnert-Maculewicz, prof. Bronisław Rudak, prof. Anetta Undas, prof. Tomasz Zaleśkiewicz.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

szz/ mhr/