Polska Stacja Antarktyczna im. H. Arctowskiego działa od końca lat 70. XX w. Naukowcy od lat alarmują o jej złej sytuacji, wynikającej m.in. z położenia głównego budynku stacji. Gdy został wzniesiony, znajdował się kilkanaście metrów od morza; teraz przy wysokich stanach wód jest to niecały metr - dlatego budynek może zostać wkrótce wyłączony z użytkowania.

Dlatego placówka, która zarządza stacją - Instytut Biofizyki i Biochemii (IBB) PAN - od dwóch lat zabiega w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) o środki na budowę nowego budynku głównego. Jego postawienie wyceniono na prawie 90 mln złotych. Kolejny wniosek do resortu nauki IBB PAN złożył w ubiegły czwartek.

Jak poinformowało PAP ministerstwo w przesłanym we wtorek komunikacie, z uwagi na "ograniczenia prawne i budżetowe nie jest możliwe obecnie sfinansowanie tej inwestycji w całości z budżetu resortu". "Kierownictwo MNiSW jest zaangażowane w prace nad odpowiednim modelem finansowania dla nowej stacji oraz szeroką promocję badań polarnych realizowanych przez polskie stacje" - czytamy w komunikacie.

Ministerstwo dodało, że w celu zapewnienia bezpieczeństwa logistycznego stacji im. Arctowskiego w ostatnich latach, przy wsparciu MNiSW, Ministerstwo Spraw Zagranicznych negocjowało umowy ws. współpracy naukowej i logistycznej z Argentyną, Chile i Peru. Mają one docelowo zapewnić fracht i wsparcie logistyczne budowy nowej stacji. "Docelowo podobne porozumienia będą przedmiotem negocjacji z Australią i Chinami w kontekście pozostałych polskich stacji polarnych" – zapowiedział resort nauki.

Na pytanie PAP, czy toczą się rozmowy w innymi ministerstwami ws. pozyskania środków na budowę nowego budynku stacji i kiedy można się spodziewać wiążących decyzji, MNiSW odpowiedziało, że "zabezpieczeniem dla nowej stacji im. Arctowskiego powinien być wieloletni model finansowania oparty o gwarancje rządowe, a nie tylko te resortowe". "Na tym etapie nie możemy sprecyzować dokładnego terminu wypracowania tego modelu oraz, czy i w jakim zakresie, gwarancje finansowania badań antarktycznych weszłyby w życie" - wyjaśniło ministerstwo.

MNiSW wskazało też, że obecnie forum dialogu międzyresortowego stanowią obrady "Polar Task Force", gdzie przedstawiany jest dorobek, plany i oczekiwania strony naukowej i rządowej, w zakresie polityki polarnej państwa w obszarze Arktyki i Antarktyki.

W przesłanej w ubiegłym tygodniu informacji resort nauki poinformował PAP, że prowadzi "dialog z zainteresowanymi resortami ws. propozycji wspólnego programu wieloletniego wsparcia dla badań polarnych w oparciu o dokument +Strategia polskich badań polarnych - koncepcja na lata 2017-2027+ oraz strategiczne koncepcje programów będące w przygotowaniu przez MNiSW oraz MSZ".

Zgodnie z rozporządzeniem MNiSW stacja uznawana jest za tzw. specjalne urządzenie badawcze (SPUB). Funduszy na SPUB nie można przeznaczyć np. na zakup środków trwałych, co uniemożliwia wymianę przestarzałego sprzętu na terenie Stacji Antarktycznej im. Arctowskiego na nowy. Z kolei, jeśli główny budynek stacji zostanie wyłączony z użytkowania, polscy naukowcy będą zmuszeni do znaczącego ograniczenia swojej działalności badawczej.

Ministerstwo przypomniało, że IBB PAN otrzymał w 2012 r. oprócz środków ze SPUB również ponad 3,3 mln zł dotacji celowej na restrukturyzację stacji. Natomiast w latach 2014-2018 przyznane finansowanie na działalność stacji przez MNiSW wyniosła ponad 6,5 mln zł rocznie (również ze SPUB).

Szymon Zdziebłowski (PAP)

szz/ agt/