Jeżowiec Tripneustes gratilla, czasem nazywany „morskim jajem”, dorasta do średnicy 10 centymetrów i ma od 5 do 10 podwójnych rzędów białych i czerwonych lub pomarańczowych kolców, oddzielonych od siebie przerwami koloru czerwonego, fioletowego, białego lub czarnego. Spotykany jest na rafach koralowych i podwodnych łąkach u wybrzeży południowej i zachodniej Afryki, na Indopacyfiku, Morzu Czerwonym i Hawajach. Żywią się nim ryby i ośmiornice, jest też jadany przez ludzi. Bywa hodowany w morskich akwariach, które skutecznie oczyszcza z glonów.

Oprócz raczej krótkich kolców pokrywających twardy wapienny pancerzyk, jeżowiec broni się przed drapieżnikami także w inny sposób – za pomocą setek pedicellariów, znajdujących się pomiędzy kolcami rurkowatych wyrostków. Są zakończone czymś w rodzaju jadowitych, trójdzielnych szczęk.

Pedicellaria są w stanie "gryźć" i uwalniać truciznę, nawet kiedy są oddzielone od ciała jeżowca. To autonomiczne zachowanie sprawiło, że naukowcy początkowo uważali je za pasożyty. Jak zaobserwowała Hannah Sheppard-Brennand z Southern Cross University (Nowa Południowa Walia, Australia), zaatakowany jeżowiec uwalnia same szczęki tworząc jadowicie kąsającą chmurę w otaczającej go wodzie. Odtworzenia przez jeżowca pedicullariów zajmuje 40 do 50 dni, jest ich jednak dużo, a jeżowce uwalniają tylko niewielką ich część podczas każdego ataku drapieżnika. Prowokowane przez naukowców lekkim szturchaniem wyrzucały dziesiątki tych wyrostków.

Ryby, którym podano pokarm z dodatkiem pedicellariów, nie chciały go jeść – ani w warunkach laboratoryjnych, ani podczas testów w środowisku naturalnym. Kluczowe znaczenie wydaje się tu mieć jad: gdy go usunięto namaczając pedicellaria w alkoholu, ich obecność była znacznie mniej zniechęcająca.(PAP)

pmw/ agt/