Jak poinformowano w komunikacie NIK, programy i przedsięwzięcia nie były finansowane w stabilny sposób, opóźniały się i były słabo nadzorowane. Zdaniem NIK efektem wad w systemie wsparcia komercjalizacji badań naukowych jest słabszy od zakładanego wzrost innowacyjności polskiej gospodarki.

NIK oceniła skuteczność wsparcia komercjalizacji wyników badań naukowych w zakresie zwiększania innowacyjności gospodarki. Kontrolę przeprowadzono w NCBR, Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz w sześciu podmiotach, które otrzymały dofinansowanie od NCBiR (dwie publiczne szkoły wyższe, dwa instytuty badawcze oraz dwa podmioty komercyjne - m.in. Politechniki Warszawska i Poznańska czy PGNiG S.A.). Okres objęty kontrolą to lata 2011–2015.

Jak podano w komunikacie, w latach 2011-2015 Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju zaangażowały blisko 3,4 mld zł na wsparcie komercjalizacji wyników badań naukowych.

NIK wymienia, że resort nauki realizował trzy programy w tym zakresie „TOP 500 Innovators”, „Brokerzy Innowacji” oraz „Inkubator Innowacyjności” o łącznej wartości blisko 83 mln zł. Programy te izba oceniła pozytywnie.

Z kolei Narodowe Centrum Badań i Rozwoju prowadziło 14 inicjatyw o wartości 3,3 mld zł. NIK pozytywnie ocenił realizację największych programów („Innotech”, „Program Badań Stosowanych”).

Niezgodnie z harmonogramem i założeniami finansowym realizowano za to, według NIK, inicjatywy Narodowego Centrum Badań i Rozwoju: „Innolot”, „Innomed” oraz „Spin-Tech", których celem jest m.in. zwiększenie konkurencyjności polskiej gospodarki w sektorze lotniczym oraz wzrost dostępności zaawansowanych produktów medycznych. Podczas kontroli stwierdzono również wady projektowe, które mogły utrudnić prawidłową weryfikację rezultatów.

Opóźnienia w realizacji tych trzech programów NCBiR oraz brak stabilności ich finansowania mogą, w ocenie NIK, ograniczyć skuteczność wsparcia komercjalizacji.

"Mimo iż minister przeprowadzał systematycznie kontrole w NCBR dotyczące jego gospodarki finansowej oraz wykonywania zadań, to NIK stwierdziła nieprawidłowości, które wskazują na słabość nadzoru. Przygotowane przez Centrum plany ewaluacji strategicznych programów badań naukowych nie zawierały wszystkich elementów wnioskowanych przez ministra" - czytamy w komunikacie NIK.

Jeśli chodzi o działania beneficjentów programów - NIK ocenił, że wszystkich sześć skontrolowanych podmiotów realizowało projekty zgodnie z celami i terminami określonymi w umowach. NIK zauważa jednak, że objęte kontrolą uczelnie podejmowały szereg działań w celu transferu technologii z nauki do biznesu, przy czym ich efekty w większości nie były satysfakcjonujące.

Ustalenia kontroli NIK wskazują, że jedną z głównych barier komercjalizacji wyników badań naukowych w Polsce jest niskie zainteresowanie przedsiębiorców innowacjami. Poza tym - jak zauważają przedstawiciele NIK - w strukturze przedsiębiorstw dominują podmioty najmniejsze, zatrudniające do dziewięciu pracowników (tzw. mikroprzedsiębiorstwa), które stanowią 95 proc. ogólnej liczby przedsiębiorstw. Duże firmy stanowią zaledwie 0,2 proc. przedsiębiorstw w Polsce. Tymczasem działalność innowacyjna to przede wszystkim domena dużych podmiotów gospodarczych (powyżej 250 pracowników).

W Polsce barierą przy wdrażaniu nowych rozwiązań jest także - jak diagnozuje NIK - brak umiejętności współpracy sektora nauki z biznesem.

Najwyższa Izba Kontroli rekomendowała ministrowi nauki i szkolnictwa wyższego wzmocnienie nadzoru nad NCBR w zakresie realizowanych przez centrum programów i przedsięwzięć w obszarze wsparcia komercjalizacji wyników badań naukowych. Zaleciła też utworzenie zintegrowaną bazę projektów badawczych i wdrożeniowych dofinansowanych ze środków publicznych, aby ryzyko podwójnego finansowania było mniejsze.

Z kolei do dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju NIK wniosła o realizowanie programów i przedsięwzięć zgodnie z obowiązującymi harmonogramami lub dokonywanie ich aktualizacji w związku ze zdiagnozowanymi potrzebami.

NIK zwróciła też uwagę rektorom szkół wyższych m.in. by zintensyfikować działania na rzecz tworzenia własności intelektualnej o wysokim potencjale komercjalizacyjnym.

PAP - Nauka w Polsce

lt/ zan/