O wstrząsach, które rejestruje głównie aparatura naukowa i o obserwacjach sejsmologicznych prowadzonych w Polsce mówił podczas Festiwalu Nauki w Jabłonnie Wojciech Białoń z Zakładu Sejsmologii i Fizyki Wnętrza Ziemi Instytutu Geofizyki PAN.

Jak tłumaczył przedstawiciel instytutu, trzęsienia ziemi związane z działalnością człowieka, zwane indukowanymi, najczęściej zdarzają się na Dolnym Śląsku, w okolicach Wrocławia, gdzie mieszczą się kopalnie miedzi i węgla. Prace w kopalniach naruszają pierwotny układ naprężeń w skale, co powoduje np. uruchomienie się uskoków, które w konsekwencji generują trzęsienia ziemi. Na powstawanie wstrząsów może też wpływać zapadanie się w eksploatowanych kopalniach tzw. pustek po wybranym materiale. Takie wstrząsy, jak zapewniał ekspert, mają charakter lokalny i można je na kilka sposobów przewidywać.

Naturalne trzęsienia ziemi są u nas bardzo rzadkie i - jeśli już się zdarzają - nie są silne. W Polsce rejonem najbardziej aktywnym sejsmicznie jest obszar Sudetów, Karpat, Pomorza Zachodniego, okolic Mazowsza. Jest to związane z budową geologiczną i tzw. szwem, który łączy dwie płyty kontynentalne. Połączenie płyt tektonicznych biegnie od Kołobrzegu do Przemyśla - w pasie Teisseyra-Tornquista.

W Polsce trzęsienia ziemi są bardzo słabe, rejestrowane głównie przez aparaturę pomiarową. Monitoring sejsmologiczny kraju prowadzi się m.in. w obserwatoriach Instytutu Geofizyki PAN. Badacze mają do dyspozycji 8 stacji szerokopasmowych. Polska Sieć Sejsmologiczna łączy stacje w Belsku, Suwałkach, Górce Klasztornej, Książu, Raciborzu, Niedzicy, Olkuszu, Kalwarii Pacławskiej. Kolejne stacje znajdują się na Helu i na Horsundzie, ponieważ w Instytucie są też prowadzone badania polarne - lodowców i klimatu.

Jak wyjaśniał gościom pikniku naukowego w Jabłonnie Wojciech Białoń, geofizyka obejmuje ogół nauk zajmujących się badaniem oddziaływań Ziemi. Tłumaczy zjawiska fizyczne w kontekście geologii i opisuje zjawiska geologiczne w sposób matematyczny, fizyczny. Przedmiotem badań w geofizyce są procesy fizyczne zachodzące współcześnie i w przeszłości w litosferze, atmosferze i hydrosferze.

„Geologia to jest opis tego, jakie skały i gdzie występują. Natomiast fizyka opisuje mechanizmy, na przykład przepływy w rzekach, trzęsienia ziemi, siłę trzęsień ziemi, to jak je porównać między sobą. Tym właśnie się zajmujemy, również badaniem atmosfery, w tym - warstwy ozonowej” – wyliczał ekspert.

Podczas festiwalu nauki badacze promowali działalność Instytutu Geofizyki PAN na stanowiskach przygotowanych dla rodzin z dziećmi. Najmłodsi mogli budować konstrukcje z drewnianych klocków na specjalnych ruchomych podestach. Następnie wprowadzali urządzenie w ruch i mogli sprawdzić, co dzieje się z budynkiem podczas trzęsienia ziemi. Dzieci próbowały wykonywać różne budowle i sprawdzały, które z nich są najbardziej odporne na wstrząsy.

PAP – Nauka w Polsce, Karolina Olszewska

kol/ agt/