„Projekt Matzewa” realizowany jest pod patronatem fundacji „From The Depths”, która działa w Polsce, Izraelu oraz USA. Jego celem jest przywrócenie pamięci ponad 1200 cmentarzy żydowskich oraz milionów macew, czyli nagrobków. Kluczowym zadaniem projektu jest znalezienie macew, które użyto wtórnie w strukturach miast i budynkach.

Jak poinformowała Lena Klaudel, koordynator przedsięwzięcia, pilotażowe badania terenowe trwały siedem dni. Obejmowały miejscowości w woj. warmińsko-mazurskim oraz podlaskim. Wzięli w nich udział studenci z Instytutu Archeologii, Dziennikarstwa oraz Historii Sztuki z Uniwersytetu Warszawskiego. Do akcji włączyła się również Pracownia Skanerów 3D Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Żacy przeprowadzali wywiady z lokalnymi mieszkańcami, pozyskując informacje na temat historii cmentarzy żydowskich oraz lokalizacji macew. Dodatkowo studenci otrzymywali cenne informacje dotyczące historii Żydów w danej miejscowości, dotychczas niezidentyfikowanych grobów masowych i pamiątek. W samym Giżycku studenci znaleźli sześć fragmentów macew, które znajdowały się przy pl. Targowym oraz dwie macewy znajdujące się w rękach prywatnych. Nagrobki zadokumentowano i przekazano muzeum regionalnemu w Węgorzewie. Z kolei z miejscowości Pisz pozyskano macewę wykorzystywaną jako koło szlifierskie.

Natomiast w dwóch miejscowościach: Ryn oraz Wiżajny planowane są podwodne badania w celu potwierdzenia informacji od lokalnych mieszkańców dotyczących wrzucenia macew na dno jeziora.

Organizatorzy akcji uruchomili specjalny telefon i adres e-mail, na które w ciągu ostatnich trzech tygodni otrzymali 30 zgłoszeń z całej Polski o macewach użytych jako materiał budowlany. Teraz koordynatorzy projektu opracowują bazę danych, pogłębiają badania i gromadzą dokumentację, aby w najbliższym czasie przeprowadzać interwencje w zgłoszonych lokalizacjach.

Efektem realizacji projektu jest również odkrycie przez Joannę Kopacką i Bartka Krzyżewskiego z fundacji „From the Depths” zwoju przedwojennej Tory, ocalonego przez polską rodzinę i przechowywanego przez 75 lat.

„Odnalezienie Tory lub choćby jej najmniejszego fragmentu jest niezwykłym wydarzeniem. W judaizmie Tora posiada najwyższą wartość duchową oraz jest symbolem kontynuacji i przekazu pomiędzy pokoleniami. Tora odnaleziona w Filipowie zostanie po jej odrestaurowaniu przekazana na ręce Knesetu w uroczystej gali z udziałem polityków i ocalałych z Holokaustu z całego świata” - mówi Jonny Daniels, założyciel i prezesa fundacji „From the Depths”.

Tora trafiła w ręce polskiej rodziny tuż po rozpoczęciu II wojny światowej na przechowanie na prośbę deportowanych Żydów, którzy w większości zostali wywiezieni do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Treblince. Jak informują koordynatorzy akcji, mieszkające od pokoleń w podlaskim Filipowie małżeństwo przyjęło z entuzjazmem informację o możliwości przekazania Tory na ręce fundacji „From the Depths”.

Partnerami „Projektu Matzewa” są Żydowski Instytut Historyczny oraz Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich. W zakresie konsultacji merytorycznej projekt wspiera Wydział Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego. Szczegółowe informacje o przedsięwzięciu znajdują się na stronie: http://www.matzeva.org/

PAP - Nauka w Polsce

szz/ mrt/