Nowego tłumaczenia egipskiej Steli Burz – inskrypcji w wapieniu sprzed 3,5 tys. lat – dokonali naukowcy z Oriental Institute przy University of Chicago. Ten składający się z 40 linijek zapis doczekał się różnych interpretacji. Stwierdzenia o „niebie, które bez przerwy nawiedzała burza, głośniejsza niż ryki tłumu” niektórzy uważali za metaforyczną relację z najazdu Hyksosów na Egipt.

Pojawiały się również głosy, że jest to realistyczny opis gwałtownego i długotrwałego załamania pogody nad Egiptem, które niektórzy wiązali z olbrzymią erupcją wulkanu na wyspie Therze (dziś. Santorini). Tę wersję potwierdzają autorzy najnowszego tłumaczenia inskrypcji.

Co więcej, inskrypcja posłuży teraz do dokładniejszego datowania wydarzeń na Starożytnym Bliskim Wschodzie – uważają Nadine Moeller i Robert Ritner w artykule na łamach „Journal of Near Eastern Studies”.

Wybuch wulkanu na Therze był prawdopodobnie dwa razy silniejszy niż erupcja Krakatau w 1883 r., kiedy to fala sejsmiczna obiegła Ziemię siedmiokrotnie, a przez kolejne trzy lata pyły unoszące się w atmosferze zmieniały barwę światła słońca i księżyca. Dość długo problemem było precyzyjne datowanie erupcji na Therze. Najnowsze ustalenia z 2006 r., oparte na badaniu słojów oliwek, dowodzą, że eksplozja nastąpiła pomiędzy 1621 a 1605 r. p.n.e.

Oznacza to, że Stela Burz jest starsza co najmniej o ok. 30-50 lat (dotąd datowano ją na ok. 1550 r. p.n.e.). Ponieważ stelę ufundował faraon Ahmose, założyciel XVIII dynastii, wynika z tego, że również jego panowanie należy cofnąć w czasie. Jest to o tyle istotne, że duża część chronologii Starożytnego Bliskiego Wschodu, ustalona przez archeologów, odnosi się do dat panowania faraonów egipskich.

Zdaniem archeologów, nowa chronologia w bardziej logiczny sposób wyjaśni pewne ówczesne wydarzenia na Bliskim Wschodzie. Na przykład to, jak Ahmose urósł w siłę, wypierając z Egiptu Hyksosów. Prawdopodobnie tsunami, które powstało po wybuchu wulkanu, zniszczyło flotę i porty Hyksosów, sprawiając, że stracili oni panowanie na morzu. Z kolei załamanie się handlu i rolnictwa wskutek erupcji mogło doprowadzić do kryzysu państwa babilońskiego, które nie sprostało najazdowi Hetytów.(PAP)

krx/ krf/