Najczęściej odległą historię klimatu naukowcy „wyczytują” z pni sędziwych drzew, rdzeni wiekowych lodowców lodowych czy starych części koralowych raf. Niewiele jest jednak informacji starych, których źródłem nie jest przyroda, tylko ludzie. Do najstarszych, godnych zaufania danych pogodowych (np. na temat prędkości wiatru) należą raporty z czasów II wojny światowej i zapiski z dzienników pokładowych, sporządzane od XVIII w. Można by sądzić, że wcześniejszych źródeł nie ma.

Naukowcy z hiszpańskiego Universidad de Extremadura wpadli jednak na pomysł skorzystania z tekstów Arabów, żyjących w IX i X w. (według kalendarza islamskiego był to wiek 3. i 4.). Na brak materiału nie narzekają. Kiedy bowiem w średniowieczu potencjał naukowy Europy dopiero dojrzewał, świat islamski przeżywał swój złoty wiek. Od ok. połowy VIII do połowy XIII w. arabscy uczeni, inżynierowie i artyści intensywnie rozwijali kulturę, sztukę, literaturę, filozofię, nauki przyrodnicze i technologie.

I właśnie po takie pisma - autorów dzienników, uczonych i historyków żyjących w Iraku w latach 816-1009 - sięgnęli badacze dawnego klimatu. Co prawda arabscy komentatorzy historyczni i polityczni najczęściej opisywali wydarzenia społeczne i religijne. Przy okazji wspominali jednak o nietypowych zjawiskach, zwłaszcza ważnych dla ludzi suszach i powodziach albo egzotycznych w Bagdadzie burzach gradowych, zamarzających rzekach i śniegu – tłumaczy główny autor badań, dr Fernando Dominguez-Castro.

Tysiąc lat temu Bagdad był ośrodkiem handlu, rzemiosła i nauki. W 891 r. berberyjski geograf Al-Ya'Gubi pisał o tym mieście, że nie ma ono równych, ze swoimi gorącymi latami i zimnymi zimami, które sprzyjają rolnictwu.

Z analiz i porównań rękopisów wynika też, że w pierwszej połowie X w. stosunkowo często padał śnieg, a od lipca 920 r. obniżyły się temperatury. O tym rzadkim w Iraku zjawisku wspominają źródła z lat 908, 944 i 1007. Naukowcy podejrzewają, że to nagłe ochłodzenie w 920 r. mogło być skutkiem potężnej erupcji wulkanu.

Badacze historycznych źródeł sugerują, że dawni mieszkańcy Iraku doświadczali zmian klimatu i wyraźnych ochłodzeń częściej niż dziś.

Naukowcy z Hiszpanii, pracujący na historycznych tekstach przekonują, że można poznawać klimat z czasów, w których nikt nie słyszał o instrumentach czy pomiarach meteorologicznych. Analiza treści sprzed stuleci pozwala dziś weryfikować modele klimatyczne i trafniej prognozować przyszłe zmiany.

PAP - Nauka w Polsce

zan/ krf/bsz