Pierwotnym środowiskiem życia meduz Mnemiopsis leidyi są płytkie wody Atlantyku u wybrzeży Ameryki. W latach 80., w wodach balastowych statków meduzy te przedostały się do Morza Czarnego. Tam pokazały swój inwazyjny potencjał, szybko kolonizując wody Morza Azowskiego, Kaspijskiego, Marmara i Egejskiego. Ich obecność zmieniła ekosystem Morza Czarnego i Azowskiego, a masowy rozwój doprowadził do ograniczenia liczby niektórych gatunków ważnych dla rybołówstwa.

W Bałtyku M. leidyi po raz pierwszy odkryto w 2006 roku. Z czasem zauważano je w coraz to innych rejonach, m.in. w Zatoce Gdańskiej. Wpływ tych meduz na ekosystem Bałtyku trudno na razie przewidzieć - twierdzą eksperci. Może być groźny, jeśli przybysze zaczną masowo wyjadać zooplankton i polować na ikrę oraz narybek, np. szprota i śledzia.

"O meduzach wiadomo niewiele, a o Mnemiopsis - szczególnie mało. Wiemy jednak, że mając pod dostatkiem pokarmu, szybko się mnożą. Wiemy też, że zjadają rybią ikrę" - opowiada Cornelia Jaspers z duńskiego National Institute of Aquatic Resources (DTU Aqua). Fakt, że M. leidyi nie gardzą ikrą i odkrycie tych zwierząt dokładnie w tych samych rejonach Bałtyku, gdzie odbywa się tarło dorsza, bardzo zaniepokoił duńskich naukowców.

Aby sprawdzić, czy ich inwazja zagraża jednej z najważniejszych, bałtyckich ryb, Jaspers eksperymentowała i obserwowała Mnemiopsis. Trzymała je w wielkich zbiornikach z wodą o zasoleniu i temperaturze podobnej, jak panujące w głębinach Bałtyku. Sprawdziła, jak meduzy reagują na ikrę i świeżo wyklute dorsze.

Jak się okazało, nawet bardzo głodnych meduz dorszowa ikra nie interesuje, nawet, jeśli mają jej pod dostatkiem. "Ikra nie powoduje u nich zwykłego odruchu ataku, kiedy meduzy kurczą swe ciało i zamykają ofiarę jak w klatce" - opowiada Jaspers.

W czasie eksperymentu trzymane w zbiornikach meduzy karmiono mieszaniną ikry dorsza i larwami artemii - popularnym pokarmem dla ryb. M. leidyi chętnie zjadały larwy, ignorując ikrę. Nieważne, jak często były karmione, za każdym razem z apetytem rzucały się na świeże artemie.

Awersja M. leidyi do ikry dorsza jest tak silna, że nawet przypadkowo połknięte ziarna ikry meduza niezwłocznie zwraca - zauważono. "W ośmiu na dziesięć przypadków Mnemiopsis zwracała jaja. Nawet, jeśli działo się to dopiero w trzy dni od połknięcia, niestrawiona ikra bałtyckiego dorsza była +wymiotowana+. Można sądzić, że meduza ma problem z jej trawieniem" - opowiada Jaspers.

Inaczej było z larwami dorsza - narybek wywoływał u meduz zwykłą reakcję ataku. Naukowcy zauważają jednak, że rybki mają nad ikrą sporą przewagę - mogą odpłynąć. I choć wykluwają się w bezpośrednim sąsiedztwie meduz, to bardzo szybko płyną ku powierzchni, gdzie będą żerować. W ten sposób oddalają się od niebezpiecznych okolic, opanowanych przez meduzy.

Naukowcy zastrzegają, że inwazyjne meduzy mogą jednak narobić w Bałtyku sporo zamieszania. "Nawet jeśliby nie zjadały narybku i tak mogą stanowić zagrożenie pośrednie, gdyż są dla młodych dorszy konkurentami pokarmowymi" - ostrzega Jaspers. Niepokojące jest też to, że M. leidyi rozmnażają się, mając zaledwie dwa tygodnie, produkując 12 tys. jajeczek dziennie. Jedna meduza może więc w niewiarygodnie krótkim czasie wydać z siebie całe zastępy głodnych potomków" - mówi badaczka. (PAP)

zan/ krf/ kap/