<strong>Nakładem Wydawnictwa Prószyński i S-ka ukazały się „Dzieje rodziny Korzeniewskich”, „Drogą do Urzędowa”, „Reportaże z Wołynia” i „Od Stołpców po Kair” Melchiora Wańkowicza</strong>. Jest to ósmy tom z serii „Melchior Wańkowicz. Dzieła”. Zebrano w nim utwory, w których Wańkowicz kreśli „panoramę losu ludzkiego”. Reportaże wołyńskie zamieszczone w tym tomie prezentowane są po raz pierwszy.<br />
„Dzieje rodziny Korzeniewskich” to przejmująca opowieść o polskiej rodzinie, która w lipcu 1940 roku została deportowana w głąb Związku Radzieckiego. Dokument o umierającej z głodu rodzinie Korzeniewskich Wańkowicz napisał w 1943 roku na podstawie relacji Hanki Korzeniewskiej. Wańkowicz spotkał Hankę w Ognisku Polskiego Czerwonego Krzyża w Teheranie. Jej rodziców i rodzeństwo pisarz poznał w 1937 roku w Katowicach. Hanka miała wówczas piętnaście lat, tyle samo co Marta, córka Wańkowicza. W 1943 roku Hanka była w Teheranie sama. Jej rodzina umarła w Związku Radzieckim.
Wańkowicz pisze: „Hanka wie, że chodzi mi o szczegółową relację. Hanka otrzymała moje wielokrotne zapewnienia, że mnie historia życia ich rodziny wzrusza i boli, że nie jestem obojętnym słuchaczem. Hanka wie, że tu chodzi o dokument - o jeden z tych tysięcy krwawych dokumentów, mówiących o śmierci, o męczarniach setek tysięcy ludzi; dokumentów, które trzeba będzie rzucić w twarz temu naiwnemu światu, oklaskującemu na ekranach każde pojawienie się Stalina”.
Dzieje rodziny Korzeniewskich to egzemplifikacja losów polskich rodzin, które zostały wywiezione przez radzieckiego okupanta z Kresów Wschodnich do Związku Radzieckiego. Pierwsza z czterech fal masowych deportacji Polaków z Kresów Wschodnich, rozpoczęła się 10 lutego 1940 roku. Polaków wywieziono na północ Związku Radzieckiego - do Archangielska, do Wołogdy, Irkucka i Nowosybirska na Syberii. Ludzie zatrzymani 9 i 13 kwietnia 1940 roku zostali w większości wywiezieni do Kazachstanu, do Azji Środkowej. 29 lipca 1940 roku deportowano co najmniej 61 tysięcy osób. Byli to przede wszystkim uchodźcy z zachodniej części Polski, szukający na wschodzie schronienia przed niemiecką okupacją. Ostatnia deportacja odbyła się w czerwcu 1941 roku. Była skierowana przeciwko mieszkańcom zaanektowanych republik bałtyckich.
„Dzieje rodziny Korzeniewskich opublikowane zostały w 1944 roku w Nowym Jorku nakładem National Committee of Americans of Polish Descent Inc. W 1945 roku w Rzymie książkę wydał Oddział Kultury i Prasy 2. Korpusu. W latach 1979 - 1989 „Dzieje rodziny Korzeniewskich” miały co najmniej dwadzieścia dziewięć wydań w tzw. drugim obiegu. Książka była też tłumaczona na język angielski, włoski, francuski i hiszpański.
„Drogą do Urzędowa” Wańkowicz wydał w 1955 roku w Nowym Jorku. Książka ukazała się nakładem Roy Publishers. „I ta książka jest dziełem zbiorowym” – pisze Wańkowicz. To zbeletryzowana suma doświadczeń i przeżyć Polaków w czasie ostatniej wojny. Składają się na nią także przeżycia Wańkowicza. Jak pisze w „Posłowiu” Aleksandra Ziółkowska – Boehm, „główny bohater książki, Hauke, to synteza znanej w przedwojennej Warszawie postaci Fiszera – bywalca kawiarnianego i tryskającego dykteryjkami oraz nieskończoną dozą humoru kawalarza – z samym Wańkowiczem, z jego wojennymi przeżyciami, podejściem i oceną Polski przedwrześniowej”. Zaś Urzędów to „jakaś cicha mieścina, jakiś ład, pnący się ku lepszemu – jest symbolem utraconej ojczyzny” – dodaje. Owy Urzędów nie jest jednak idealizowany. „ (…) Jawi się prze naszymi oczami taki, jaki był: mały, zaściankowy, może pełen sporów, niedociągnięć i wad, ale jeden jedyny, niezastąpiony” – podkreśla Ziółkowska – Boehm w „Posłowiu”.
Nieduży fragment „Reportaży z Wołynia” Wańkowicz umieścił w książce „Od Stołpców po Kair”. Jak pisze Aleksandra Ziółkowska - Boehm, Wańkowicza interesował temat wołyński. Świadczą o tym zachowane w archiwum pisarza gotowe reportaże, którym nadał tytuł „Rzezie Wołyńskie”. „Stanowią one wyraźnie fragmenty większej całości, która przygotowywał, gromadząc dokumentację. Oprócz tych gotowych tekstów są w archiwum gromadzone relacje imienne, nadesłane Wańkowiczowi zwykle z towarzyszącymi im listami” – dodaje Ziółkowska – Boehm.
Pierwsze wydanie książki „Od Stołpców po Kair” ukazało się w 1969 roku nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego. Jak pisze Aleksandra Ziółkowska – Boehm, pisarz nie widząc możliwości ukazania się jego książek emigracyjnych w kraju, włączał tylko ich „cenzuralne” fragmenty do książek innych, nowych. W taki sposób powstała publikacja „Od Stołpów po Kair”.
Książka poprzedzona jest 30 – stronicowym wstępem „O poszerzeniu konwencji reportażu”. Aleksandra Ziółkowska – Boehm przypomina, że Wańkowicz zdecydował się umieścić ten tekst, aby pomieścić w jednej książce różnorodny gatunkowo materiał. „Teoria ta, rozbudowana potem w „prosto od krowy” i kolejno w „Karafce La Fontaine’a”, stała się słynną teorią wańkowiczowskiej mozaiki” – dodaje.
Melchior Wańkowicz (1892-1974) - wybitny polski pisarz, nazywany królem polskiego reportażu, jedna z największych indywidualności polskiej literatury XX wieku. Był założycielem i współwłaścicielem wydawnictwa „Rój”. Wydawał książki Zofii Kossak, Marii Kuncewiczówny, Juliana Tuwima, Ksawerego Pruszyńskiwgo. W 1939 roku po wybuchu wojny wyjechał do Rumunii. Potem przebywał na Cyprze, w Palestynie, Iranie, Egipcie, Syrii i Libanie.
W latach 1944-46 był korespondentem wojennym II Korpusu generała Andersa. Gromadził wówczas materiały do słynnego reportażu „Bitwa o Monte Cassino”. W latach 1949-58 przebywał w USA, potem wrócił do kraju. W związku z Listem 34 w 1964 roku został aresztowany pod zarzutem przekazywania za granicę materiałów szkalujących Polskę Ludową” W więzieniu spędził pięć tygodni, otrzymał wyrok dwóch lat więzienia. Władze liczyły na upokorzenie pisarza i jego prośbę o ułaskawienie ze względu na „zły stan zdrowia”. Wańkowicz zgłosił się jednak do odbywania kary. Jego proces odbił się szerokim echem w świecie. W obronie pisarza stanął amerykański PEN Club i senator Robert Kennedy. Władze najpierw wstrzymały wykonanie wyroku, a potem karę zawieszono. Dopiero w 1990 roku, w procesie rehabilitacyjnym Sąd Najwyższy wydał wyrok uniewinniający pisarza. Ceniony za swoją nieugiętą postawę i kochany przez czytelników Wańkowicz nigdy nie otrzymał żadnej nagrody. ESZ
PAP – Nauka w Polsce
bsz
Wańkowicz pisze: „Hanka wie, że chodzi mi o szczegółową relację. Hanka otrzymała moje wielokrotne zapewnienia, że mnie historia życia ich rodziny wzrusza i boli, że nie jestem obojętnym słuchaczem. Hanka wie, że tu chodzi o dokument - o jeden z tych tysięcy krwawych dokumentów, mówiących o śmierci, o męczarniach setek tysięcy ludzi; dokumentów, które trzeba będzie rzucić w twarz temu naiwnemu światu, oklaskującemu na ekranach każde pojawienie się Stalina”.
Dzieje rodziny Korzeniewskich to egzemplifikacja losów polskich rodzin, które zostały wywiezione przez radzieckiego okupanta z Kresów Wschodnich do Związku Radzieckiego. Pierwsza z czterech fal masowych deportacji Polaków z Kresów Wschodnich, rozpoczęła się 10 lutego 1940 roku. Polaków wywieziono na północ Związku Radzieckiego - do Archangielska, do Wołogdy, Irkucka i Nowosybirska na Syberii. Ludzie zatrzymani 9 i 13 kwietnia 1940 roku zostali w większości wywiezieni do Kazachstanu, do Azji Środkowej. 29 lipca 1940 roku deportowano co najmniej 61 tysięcy osób. Byli to przede wszystkim uchodźcy z zachodniej części Polski, szukający na wschodzie schronienia przed niemiecką okupacją. Ostatnia deportacja odbyła się w czerwcu 1941 roku. Była skierowana przeciwko mieszkańcom zaanektowanych republik bałtyckich.
„Dzieje rodziny Korzeniewskich opublikowane zostały w 1944 roku w Nowym Jorku nakładem National Committee of Americans of Polish Descent Inc. W 1945 roku w Rzymie książkę wydał Oddział Kultury i Prasy 2. Korpusu. W latach 1979 - 1989 „Dzieje rodziny Korzeniewskich” miały co najmniej dwadzieścia dziewięć wydań w tzw. drugim obiegu. Książka była też tłumaczona na język angielski, włoski, francuski i hiszpański.
„Drogą do Urzędowa” Wańkowicz wydał w 1955 roku w Nowym Jorku. Książka ukazała się nakładem Roy Publishers. „I ta książka jest dziełem zbiorowym” – pisze Wańkowicz. To zbeletryzowana suma doświadczeń i przeżyć Polaków w czasie ostatniej wojny. Składają się na nią także przeżycia Wańkowicza. Jak pisze w „Posłowiu” Aleksandra Ziółkowska – Boehm, „główny bohater książki, Hauke, to synteza znanej w przedwojennej Warszawie postaci Fiszera – bywalca kawiarnianego i tryskającego dykteryjkami oraz nieskończoną dozą humoru kawalarza – z samym Wańkowiczem, z jego wojennymi przeżyciami, podejściem i oceną Polski przedwrześniowej”. Zaś Urzędów to „jakaś cicha mieścina, jakiś ład, pnący się ku lepszemu – jest symbolem utraconej ojczyzny” – dodaje. Owy Urzędów nie jest jednak idealizowany. „ (…) Jawi się prze naszymi oczami taki, jaki był: mały, zaściankowy, może pełen sporów, niedociągnięć i wad, ale jeden jedyny, niezastąpiony” – podkreśla Ziółkowska – Boehm w „Posłowiu”.
Nieduży fragment „Reportaży z Wołynia” Wańkowicz umieścił w książce „Od Stołpców po Kair”. Jak pisze Aleksandra Ziółkowska - Boehm, Wańkowicza interesował temat wołyński. Świadczą o tym zachowane w archiwum pisarza gotowe reportaże, którym nadał tytuł „Rzezie Wołyńskie”. „Stanowią one wyraźnie fragmenty większej całości, która przygotowywał, gromadząc dokumentację. Oprócz tych gotowych tekstów są w archiwum gromadzone relacje imienne, nadesłane Wańkowiczowi zwykle z towarzyszącymi im listami” – dodaje Ziółkowska – Boehm.
Pierwsze wydanie książki „Od Stołpców po Kair” ukazało się w 1969 roku nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego. Jak pisze Aleksandra Ziółkowska – Boehm, pisarz nie widząc możliwości ukazania się jego książek emigracyjnych w kraju, włączał tylko ich „cenzuralne” fragmenty do książek innych, nowych. W taki sposób powstała publikacja „Od Stołpów po Kair”.
Książka poprzedzona jest 30 – stronicowym wstępem „O poszerzeniu konwencji reportażu”. Aleksandra Ziółkowska – Boehm przypomina, że Wańkowicz zdecydował się umieścić ten tekst, aby pomieścić w jednej książce różnorodny gatunkowo materiał. „Teoria ta, rozbudowana potem w „prosto od krowy” i kolejno w „Karafce La Fontaine’a”, stała się słynną teorią wańkowiczowskiej mozaiki” – dodaje.
Melchior Wańkowicz (1892-1974) - wybitny polski pisarz, nazywany królem polskiego reportażu, jedna z największych indywidualności polskiej literatury XX wieku. Był założycielem i współwłaścicielem wydawnictwa „Rój”. Wydawał książki Zofii Kossak, Marii Kuncewiczówny, Juliana Tuwima, Ksawerego Pruszyńskiwgo. W 1939 roku po wybuchu wojny wyjechał do Rumunii. Potem przebywał na Cyprze, w Palestynie, Iranie, Egipcie, Syrii i Libanie.
W latach 1944-46 był korespondentem wojennym II Korpusu generała Andersa. Gromadził wówczas materiały do słynnego reportażu „Bitwa o Monte Cassino”. W latach 1949-58 przebywał w USA, potem wrócił do kraju. W związku z Listem 34 w 1964 roku został aresztowany pod zarzutem przekazywania za granicę materiałów szkalujących Polskę Ludową” W więzieniu spędził pięć tygodni, otrzymał wyrok dwóch lat więzienia. Władze liczyły na upokorzenie pisarza i jego prośbę o ułaskawienie ze względu na „zły stan zdrowia”. Wańkowicz zgłosił się jednak do odbywania kary. Jego proces odbił się szerokim echem w świecie. W obronie pisarza stanął amerykański PEN Club i senator Robert Kennedy. Władze najpierw wstrzymały wykonanie wyroku, a potem karę zawieszono. Dopiero w 1990 roku, w procesie rehabilitacyjnym Sąd Najwyższy wydał wyrok uniewinniający pisarza. Ceniony za swoją nieugiętą postawę i kochany przez czytelników Wańkowicz nigdy nie otrzymał żadnej nagrody. ESZ
PAP – Nauka w Polsce
bsz
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
