<strong>10 grudnia minęło 50 lat od śmierci prof. Andrzeja Sołtana twórcy fizyki jądrowej i atomowej w Polsce</strong>, współtwórcy pierwszych na świecie sztucznych źródeł promieniowania neutronowego, konstruktora pierwszych polskich akceleratorów.
Naukowiec urodził się w 1897 roku w Warszawie. Maturę uzyskał w 1915 roku w Gimnazjum św. Stanisława Kostki, a następnie wstąpił do Korpusu Paziów - ekskluzywnej szkoły wojskowej w Petersburgu. Po wojnie wrócił do Warszawy i rozpoczął studia fizyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego.
Rok po uzyskaniu tytułu doktora w 1927 roku uzyskał stypendium w paryskim i cieszącym się światową renomą laboratorium Maurice'a de Broglie. Wspólnie z Jeanem Thibaudem badał wówczas nieznany obszar promieniowania między nadfioletem a miękkim promieniowaniem rentgenowskim. Po powrocie do Polski organizował rozbudowę Instytutu Fizyki Doświadczalnej UW. W tym czasie opracował model kapilarnej łukowej lampy rtęciowej, który przez dziesięciolecia był używany w wielu pracowniach badawczych.
W 1933 r. otrzymał stypendium Fundacji Rockefellera i spędził rok w laboratorium Kellogga w California Institute of Technology w Pasadenie. Razem z fizykami Richardem Cranem i Charlesem C. Lauritsenem, bombardował jonami ciężkiego wodoru tarcze z litu i berylu, co umożliwiło wytworzenie pierwszego sztucznego strumienia neutronów. Odkryte wtedy reakcje były długo głównym źródłem neutronów w laboratoriach całego świata.
W 1952 r. objął stanowisko kierownika Zakładu Izotopów Promieniotwórczych w Instytucie Fizyki PAN. Trzy lata później zakład ten stał się częścią Instytutu Badań Jądrowych (IBJ), którego Sułtan był jednym ze współorganizatorów, pierwszym dyrektorem i przewodniczącym Rady Naukowej. W Świerku pod Warszawą, w ośrodku badawczym IBJ, zorganizował laboratoria fizyki jądrowej niskich i średnich energii, w których można było efektywnie badać neutronowe reakcje jądrowe dzięki uruchomionemu w 1958 roku reaktorowi EWA. W 1957 roku prof. Sołtan zrezygnował ze stanowiska dyrektora IBJ i poświęcił się pracy badawczej. Zmarł nagle 10 grudnia 1959 roku.
Prof. Sołtana na swojego patrona wybrał Instytut Problemów Jądrowych. IPJ wywodzi się z powstałego w 1955 r. Instytutu Badań Jądrowych (IBJ), którego pierwszym dyrektorem był właśnie prof. Andrzej Sułtan.
W 1982 r. podzielono IBJ na Instytut Problemów Jądrowych (IPJ) i Instytut Energii Atomowej (oba w Świerku) oraz Instytut Chemii i Techniki Jądrowej.
Dziś IPJ jest jedną z największych nieakademickich placówek badawczych w Polsce. Zatrudnia kilkuset pracowników, w tym 50 profesorów i doktorów habilitowanych.
IPJ współpracuje z czołowymi instytucjami naukowymi świata, w szczególności z Europejską Organizacją Badań Jądrowych CERN. Uczestniczył m.in. w budowie akceleratora LHC, bierze udział w programie energetyki termojądrowej ITER, w konstruowaniu europejskiego lasera rentgenowskiego XFEL w ośrodku DESY pod Hamburgiem, w projekcie walki z zagrożeniem terrorystycznym EURITRACK oraz w budowie Kosmicznego Obserwatorium Ekstremalnego Wszechświata JEM-EUSO. W podziemiach łódzkiego zakładu IPJ zbudowano jedno z pierwszych na świecie obserwatoriów cząstek promieniowania kosmicznego. Obecnie powstaje tu wielkopowierzchniowy teleskop mionowy, przeznaczony m.in. do badania fizyki Słońca.
Z okazji 50 rocznicy śmierci prof. Sołtana IPJ zorganizował uroczystą sesję poświęconą pamięci naukowca oraz perspektywom atomistyki w Polsce.
PAP - Nauka w Polsce, Ewelina Krajczyńska
agt/ kap/
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
