<strong>W Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie odkryto dokumenty dotyczące Polskiego Państwa Podziemnego</strong>. To jeden z największych odnalezionych po 1989 roku zbiorów źródeł odnoszących się do okresu konspiracji w latach 1939-1945. Cennego znaleziska dokonali pracownicy Katedry Konserwacji Drewna Zabytkowego na Wydziale Technologii Drewna SGGW.
Odnalezione źródła znajdowały się w skrytkach umieszczonych w drewnianej szafie biurowej, należącej obecnie do zbiorów Muzeum Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Jak wyjaśnia Mariusz Olczak z Archiwum Akt Nowych (AAN) - urzędu, którego podstawowym zadaniem jest gromadzenie i przechowywanie archiwaliów powstałych w wyniku działalności centralnych polskich urzędów i instytucji po roku 1918 - odkrycie umożliwił demontaż konstrukcji mebla podczas prac konserwatorskich.
"Drewniana szafa biurowa o wysokości nieco ponad 1,5 m, zamykana z przodu żaluzją, należała w okresie okupacji do wyposażenia gabinetu profesora Franciszka Staffa (1885-1966, brata poety Leopolda Staffa), specjalisty w dziedzinie ichtiobiologii i rektora SGGW w latach 1944-1947 - opisuje znalezisko Olczak. - Po przeprowadzce uczelni z historycznej siedziby przy ulicy Rakowieckiej do nowego kampusu znajdującego się na Ursynowie, wyposażenie gabinetu znalazło się na Wydziale Nauk o Zwierzętach. W 2006 roku zostało przekazane do zbiorów tworzącego się Muzeum Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego".
Szafa, jak wynika z zachowanego w odnalezionej dokumentacji rachunku, została zakupiona w Warszawie 29 kwietnia 1944 roku. "Można przypuszczać, iż zakupienie jej pod koniec kwietnia było podyktowane przemyślaną decyzją umieszczenia w niej schowka. Podobnie, złożenie w niej archiwum należy wiązać ze zmianą w dniach 22 i 23 kwietnia 1944 roku na stanowisku Komendanta Głównego NSZ. Funkcję tę objął wówczas ppłk. Stanisław Nakoniecznikoff-Klukowski, wcześniej m.in. Komendant Podokręgu Mazowsze Północ ZWZ" - dodaje przedstawiciel AAN.
Szafę zakupiono dla firmy Zieliński przy ul. Królewskiej 33 w składzie mebli W. Stokowski i S-ka przy ul. Królewskiej 6. Mebel posiadał dwie skrytki. Pierwszą zlokalizowaną u podstawy, w przestrzeni przeznaczonej do zasuwania drewnianej żaluzji. Drugą umieszczono w zwieńczeniu szafy.
"Na podstawie analizy dokumentacji można powiedzieć, że jest to główna część archiwum Dowództwa NSZ z lat 1942-1944. W sumie zbiór liczy ponad 4500 stron, z czego 2425 stron samych dokumentów. Pozostała reszta to prasa, ulotki, broszury i opracowania - opisuje skrab Olczak. - Najstarsze dokumenty pochodzą z 1 stycznia1942 r. i 15 grudnia 1942 r., zaś najmłodszy z poranka 1 sierpnia 1944 r., kiedy to ukryto archiwum".
Wśród odnalezionych w SGGW archiwaliów znajdują się dokumenty kolejnych Dowódców - Komendantów Głównych Narodowych Sił Zbrojnych: - "Czesławskiego", czyli pułkownika Ignacego Oziewicza, który funkcję Komendanta pełnił do czerwca 1943 roku. Dotyczące go dokumenty to m.in. rozkaz nr 1/42/org. podpisany przez "Szymkiewicza". - "Żegoty", czyli Tadeusza Kurcyusza, pełnomocnika dowódcy AK do Spraw Scalenia NSZ i Komendanta Głównego NSZ do 22/23 kwietnia 1944 r. - "Kmicica", czyli Stanisława Nakoniecznikoff-Klukowskiego, który Komendantem Głównym był od 22/23 kwietnia do 24 czerwca 1944 r. Dotyczy go m.in. Rozkaz Powstańczy nr 1 z 15.VII.1944 r., 7.VII.1944 r. (l.dz. 151/44). - "Lesińskiego", czyli podpułkownika Albina W. Raka. Znalezisko zawiera m.in. dokumenty dotyczące objęcia przez niego dowództwa i rozłamu w NSZ. - "Powały", czyli generała brygady NSZ Tadeusza Jastrzębskiego, Komendanta Głównego do połowy października 1944 r. Dotyczy go m.in. rozkaz z 24 czerwca tego roku. 1944 r.
Wśród innych odnalezionych akt znajdują się liczne rozkazy oficerskie (m.in.: nr 6/42 z 15 grudnia 1942 r., z 1943 r. i z 1944 r.), rozkazy ogólne oraz rozkazy szczegółowe (w tym rozkaz nr 1/43 z 1 tycznia 1943 r.). Niezwykle interesująca, zdaniem Olczaka, jest duża grupa wniosków awansowych i odznaczeniowych, dokumenty sztabu i szefa sztabu NSZ ppłk. dypl./płk. Wacława Świecińskiego, pseudonim "Tuwar", a także kody korespondencyjne NSZ.
Wśród archiwaliów znajdują się także dokumenty Dowództwa NSZ Wydział V Sztabu (Instrukcja Organizacyjna Referatu Łączności Organizacyjnej na szczeblu Dowództwa NSZ z 21.XII.1943 r.), Biura Informacji NSZ z 1943 r. (w tym instrukcja organizacyjna), Kwatermistrzostwa NSZ (w tym instrukcja organizacyjna) oraz Wydziału VI Sztabu Służba Oświatowo-Wychowawcza Dowództwa NSZ.
W starej skrytce zachował się też bogaty zestaw akt dotyczących akcji scaleniowej NSZ i AK oraz związanych z tym podziałów w szeregach NSZ - korespondencja z dowództw, sprawy konfliktów pomiędzy oddziałami NSZ i AK w terenie. Przetrwały też zeszyty kasowe z pokwitowaniami, spisami wpłat, rachunkami i dowodami wypłat. Duży segment odnalezionej dokumentacji poświęcony jest również rozpracowaniu działalności Komunistów. Są wśród nich opracowania, notatki informacyjne dotyczące rozpracowania ugrupowań komunistycznych - PPR, wykaz ilościowy komunistów w poszczególnych powiatach przygotowany przez wywiad NSZ oraz sprawozdanie na temat komuny z powiatu miechowskiego.
Jednak nie tylko działalności NSZ i AK dotyczą odkryte w SGGW archiwalia. Stare akta zawierają również pisma stworzone przez inne struktury i organizacje konspiracyjne oraz polityczne, ugrupowania narodowe, a także podległe im formacje, np.: Radę Jedności Narodowej, Krajową Reprezentację Polityczną, Stronnictwo Narodowe, Organizację "Polska Niepodległa", Tymczasową Narodową Radę Polityczną z okresu luty-kwiecień 1944, Obóz Narodowo- Radykalny, Komitet Odsieczy Lwowa, KG Narodowej Organizacji Wojskowej, OW Związku Jaszczurczego czy Obóz Narodowy.
"Ukrywanie dokumentów w czasie wojny, Powstania, jak i później było przyjętą procedurą pracy konspiracyjnej. Często sytuacja i działania wojenne wymuszały nagłe ukrywanie dokumentacji. Większość ze skrytek została opróżniona po wojnie na skutek działań organów MBP, a także przez samych żołnierzy podziemia. Wiele dokumentów nieświadomie zniszczono" - komentuje Olczak. Jednak, jak dodaje, w ciągu ostatnich kilkunastu lat w różnego rodzaju skrytkach udało się odnaleźć szereg ważnych zbiorów archiwalnych Polskiego Państwa Podziemnego. Większość z nich trafiła do AAN.
PAP - Nauka w Polsce, Katarzyna Czechowicz
bsz
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
