Instytut powołany do życia w 1918 roku przez Towarzystwo Naukowe Warszawskie, prowadzi obecnie badania podstawowe o interdyscyplinarnym charakterze w obszarze szeroko rozumianych nauk biologicznych.

Naukowcy Instytutu Nenckiego zdobywają liczne granty krajowe i zagraniczne, w tym tak prestiżowe jak COFUND z europejskiego programu Marii Skłodowskiej-Curie czy przyznawany przez Europejską Radę Nauki ERC Starting Grant. "Poziom prac eksperymentalnych, publikacje i silne związki z nauką światową plasują Instytut wśród wiodących placówek biologicznych Europy" - czytamy w przesłanym PAP komunikacie.

„Osiągnięcia Instytutu są szczególne w badaniach układu nerwowego, zwłaszcza w zakresie molekularnych, komórkowych i systemowych podstaw procesów poznawczych. Dzięki wynikom naszych naukowców zaczynamy lepiej rozumieć fundamentalne prawa opisujące działanie mózgu i uczymy się, jak wykorzystać tę wiedzę w praktyce klinicznej. Badane przez nas zmiany plastyczne są kluczowym elementem takich procesów jak uczenie się i pamięć, leżą też u podstaw chorób psychicznych, uzależnień czy padaczki. Wiedza o nich może być użyta do pobudzenia regeneracji pouszkodzeniowej mózgu, np. po udarach” - mówi dr hab. Hanna Fabczak, wicedyrektor do spraw naukowych w Instytucie Nenckiego, cytowana w komunikacie.

Ważnym obszarem badań w Instytucie Nenckiego są również biologiczne i molekularne podstawy chorób cywilizacyjnych, takich jak nowotwory, cukrzyca, choroby układu krążenia. W pracowniach Instytutu wiodące tematy badawcze koncentrują się wokół pytań o fundamentalnym znaczeniu. Dlaczego niektóre komórki organizmu zaczynają się dzielić w sposób niekontrolowany, a nowo powstałe komórki nowotworowe nie różnicują się w typowe komórki i tkanki? Jakie procesy molekularne i biochemiczne leżą u podstaw insulinooporności, zwiastującej rozwijającą się cukrzycę?

„Badania naszych zespołów z jednej strony mają na celu opracowanie nowych metod wczesnej diagnostyki chorób cywilizacyjnych, z drugiej zaś umożliwiają zastosowanie odpowiednich terapii opartych na nowych substancjach leczniczych. Na przykład innowacyjnym podejściem do leczenia schorzeń naczyniowo-sercowych są prace dotyczące przyczyn dysfunkcji śródbłonka oraz farmakoterapii jego patologii” - podkreśla wicedyrektor Fabczak.

W Instytucie działa 40 laboratoriów, m.in. nowoczesnej Mikroskopii Konfokalnej, Cytometrii Przepływowej i Skaningowej, Mikroskopii Elektronowej, Testów Behawioralnych i Elektrofizjologii. Instytut dysponuje nowoczesną aparaturą badawczą i zmodernizowaną zwierzętarnią, pozwalającą na hodowlę zwierząt laboratoryjnych, także transgenicznych, według najwyższych standardów.

„W ostatnich latach rozbudowaliśmy nasz instytut m.in. o Centrum Neurobiologii CePT, w którego ramach działają nowoczesne laboratoria typu core facilities, zajmujące się takimi zagadnieniami jak obrazowanie komórkowe czy obrazowanie mózgu. O tym, jak solidnym fundamentem warsztatowym dla przyszłości Instytutu są nowe laboratoria, świadczy choćby fakt, że Pracownia Obrazowania Struktury i Funkcji Tkankowych jest częścią wielkiego projektu Euro-BioImaging z europejskiej Mapy Drogowej ESFRI” - mówi prof. Adam Szewczyk, dyrektor Instytutu Nenckiego. „Skutecznie zrewitalizowaliśmy także Stację Hydrobiologiczną w Mikołajkach. Obecnie staje się ona czymś więcej niż terenowym laboratorium: to faktyczne centrum kreatywnych działań adresowanych do społeczności naukowców i studentów” - dodaje.

Od początku Instytut Nenckiego był placówką nowoczesną, zajmującą się pionierskimi kierunkami badań, nierzadko wymagającymi kooperacji z licznymi partnerami zewnętrznymi. W ramach obecnej działalności Instytut współpracuje z kilkudziesięcioma zagranicznymi ośrodkami naukowymi, w tym tak znanymi jak niemiecki Max-Planck-Institut für Molekulare Zellbiologie und Genetik, francuskie Centre National de la Recherche Scientifique czy brytyjski University of Cambridge. Organizowane przez Instytut konferencje międzynarodowe, sympozja i warsztaty przyciągają do Warszawy nawet po kilkuset naukowców z kraju i całego świata.

Istotną rolę w działalności Instytutu odgrywa kształcenie kadr naukowych (stopnie doktora zdobyło tu już ponad 600 młodych naukowców). Rośnie także znaczenie współpracy z przemysłem, czego wyrazem jest stale powiększająca się liczba wdrożeń i patentów. Jako pierwsza polska placówka badawcza Instytut spełnił europejskie standardy zatrudniania naukowców HR Excellence in Research.

Ważną częścią działalności Instytutu Nenckiego jest popularyzacja nauki i kreowanie jej pozytywnego wizerunku w społeczeństwie. Instytut współorganizuje m.in. tak znane imprezy popularnonaukowe jak Tydzień Mózgu, Piknik Naukowy Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik oraz Warszawski Festiwal Nauki. W gmachu Instytutu wielokrotnie organizowano dni otwarte dla uczniów, studentów i przyszłych doktorantów, przeprowadzono również warsztaty dla nauczycieli biologii – łącznie każdego roku korzysta z nich ponad 6 tys. osób. Osiągnięcia w zakresie popularyzacji zostały docenione przez Polską Agencję Prasową, która w 2013 roku uhonorowała Instytut nagrodą w konkursie Popularyzator Nauki.

W pierwszych latach swojego istnienia Instytut był szczególnie aktywny w dziedzinie hydrobiologii morskiej i śródlądowej. Już w 1920 roku powstała Wigierska Stacja Hydrobiologiczna w Płocicznie, w 1932 powołano do życia Stację Morską na Helu, a w 1937 roku Stację Poleską w Pińsku. Najwybitniejszym instytutowym uczonym okresu międzywojennego, o najwyższym w skali międzynarodowej dorobku badawczym, był prof. Jerzy Spława-Neyman, matematyk, kierownik Zakładu Biometrii. Rozwinął on podstawy matematyczne statystyki i wraz z uczniami opublikował liczne prace dotyczące zastosowań metod statystycznych w rolnictwie, mikrobiologii, antropologii, genetyce, ekonomii i socjologii.

Po drugiej wojnie światowej odbudowany Instytut Nenckiego zaczął się stopniowo przekształcać w ośrodek typowo badawczy. Punktem zwrotnym była tu książka prof. Jerzego Konorskiego „Conditioned Reflexes and Neuron Organization”, wydana w 1948 roku przez Cambridge University Press. Po 1957 roku pojawił się nowy kierunek, prowadzony przez prof. Lecha Wojtczaka: bioenergetyka mitochondriów. Z kolei na przełomie lat 60. i 70. w Instytucie dynamicznie zaczęła się rozwijać biochemia mięśni, pod kierunkiem prof. Witolda Drabikowskiego.

Obchody setnej rocznicy istnienia Instytutu Nenckiego zostaną uhonorowane m.in. uroczystą konferencją, która odbędzie się w listopadzie tego roku.

PAP - Nauka w Polsce

ekr/ agt/